Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo là gì?

Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài hơn 3.260 km, vùng đặc quyền kinh tế biển gấp khoảng ba lần diện tích đất liền, với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và hơn 3.000 đảo lớn, nhỏ. Tài nguyên và lợi thế do biển mang lại hứa hẹn nhiều triển vọng to lớn đối với sự phát triển của đất nước. Theo đó, việc ngăn chặn xu thế ô nhiễm, suy thoái môi trường biển, tình trạng sạt lở bờ biển và biển xâm thực; phục hồi và bảo tồn các hệ sinh thái biển… được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng được Nhà nước chú trọng. Vì vậy, Chính phủ đã đề ra những quy định cụ thể về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo nhằm quản lý sát sao, chặt chẽ các hoạt động thuộc lĩnh vực này.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ nội dung về Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo theo Điều 18 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo số 82/2015/QH13 ngày 25 tháng 06 năm 2015 (sau đây được gọi tắt là Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015).

Tiêu chí của chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo

Nội dung này được quy định cụ thể tại khoản 1 Điều 18 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015.

Theo đó, chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo bao gồm đề tài, dự án, nhiệm vụ nghiên cứu đáp ứng các tiêu chí sau đây:

- Có tầm quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và hải đảo; phát huy tiềm lực khoa học và công nghệ về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo; bảo đảm quốc phòng, an ninh;

- Giải quyết các vấn đề khoa học và công nghệ về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, liên vùng, quốc tế;

- Làm cơ sở lý luận để hoạch định chính sách, cơ chế nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo; định hướng cho hoạt động điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển và hải đảo; ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng;

- Phải huy động nguồn lực quốc gia và có sự tham gia của nhiều ngành khoa học và công nghệ.

Thẩm quyền tiếp nhận đề xuất nhiệm vụ khoa học và công nghệ về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo

Khoản 2 Điều 18 Luật Tài nguyên, môi trường và biển đảo năm 2015 quy định như sau:

“2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có đề xuất nhiệm vụ khoa học và công nghệ về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo gửi về bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và cơ quan nhà nước khác ở trung ương phải phù hợp với ngành, lĩnh vực, địa bàn quản lý để tổng hợp, đề xuất các nhiệm vụ khoa học và công nghệ đưa vào chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo.”

Tài nguyên biển và hải đảo bao gồm tài nguyên sinh vật và tài nguyên phi sinh vật thuộc khối nước biển, đáy biển, lòng đất dưới đáy biển, vùng đất ven biển và quần đảo, đảo, bãi cạn lúc chìm lúc nổi, bãi ngầm (sau đây gọi chung là hải đảo) thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia của Việt Nam. Hoạt động nghiên cứu khoa học về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo nhằm tìm ra những tài nguyên mới hoặc quy luật tự nhiên của vật chất thuộc vùng biển, hải đảo. Từ đó có cách giải quyết mới đến kinh tế xã hội hoặc đưa ra những phương án thay thế mang lại hiệu quả tốt hơn.

Theo đó, bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các cơ quan nhà nước khác trong phạm vi quản lý có trách nhiệm tiếp nhận các đề xuất nhiệm vụ khoa học và công nghệ trong lĩnh vực tài nguyên, môi trường biển và hải đảo. Từ đó, tổng hợp đề xuất và xây dựng chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia.

Trách nhiệm tổng hợp, xây dựng, đặt hàng thực hiện đề tài, dự án, nhiệm vụ

Trên cơ sở đề xuất của bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và cơ quan nhà nước khác ở trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường tổng hợp, xây dựng, đặt hàng thực hiện đề tài, dự án, nhiệm vụ thuộc chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia về tài nguyên, môi trường biển và hải đảo. Việc xác định và tổ chức thực hiện chương trình được thực hiện theo quy định của pháp luật.

Ví dụ: Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia "Nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ quản lý biển, hải đảo và phát triển kinh tế biển" (KC.09 giai đoạn 2016-2020).

Sau 5 năm thực hiện, các nhiệm vụ thuộc Chương trình KC.09 tập trung nghiên cứu, tìm ra giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên phát triển kinh tế biển; tài nguyên môi trường, phòng tránh giảm nhẹ thiên tai và đảm bảo an ninh trật tự, ổn định dân cư phục vụ phát triển kinh tế xã hội bền vững trên các đảo Việt Nam. Theo báo cáo chương trình, 36 nhiệm vụ đã nghiệm thu, 4 đề tài khác chưa nhiệm thu do dịch bệnh và một đề tài dừng thực hiện. Chỉ tiêu về trình độ khoa học đạt cao, trong đó có 163 bài báo trong nước và 76 bài báo quốc tế. Chương trình lần đầu tiên có đề tài tự chủ nghiên cứu về biển sâu, giúp tìm ra vùng có triển vọng khoảng sản, phục vụ khai thác và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên biển... Chương trình đề xuất các giải pháp hiệu quả cho khai thác sử dụng, phục hồi nguồn lợi, tài nguyên biển, phát triển các mô hình quy hoạch không gian đới bờ và vùng biển, đảo xa bờ; ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong dự báo, cảnh báo và giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, biến đổi khí hậu phục vụ phát triển bền vững kinh tế biển và bảo vệ môi trường.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đả