Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay thì môi trường chính là vấn đề nóng bỏng được chính phủ các quốc gia quan tâm hàng đầu, trong đó có Việt Nam. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự di dân tự do từ các tỉnh về thành phố lớn, việc xây dựng các công trình, các khu chung cư nhiều… nên đối mặt với những thách thức to lớn từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Điều này làm ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt sản xuất của con người và sự tồn tại của các sinh vật khác. Nhận thấy được các vấn đề này, các điều luật về bảo vệ môi trường được nghiên cứu và cập nhật thường xuyên để phù hợp với hiện tại. Đặc biệt là yêu cầu bắt buộc phải quan trắc môi trường đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh có hoạt động phát sinh nguồn ô nhiễm.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ phân tích 2 quy định tiếp theo về hệ thống quan trắc môi trường theo Điều 107 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Hệ thống quan trắc môi trường phải được quy hoạch đồng bộ, có tính liên kết, tạo thành mạng lưới thống nhất và toàn diện trên phạm vi cả nước.

Căn cứ theo khoản 3 Điều 107 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“3. Hệ thống quan trắc môi trường phải được quy hoạch đồng bộ, có tính liên kết, tạo thành mạng lưới thống nhất và toàn diện trên phạm vi cả nước.”

Quan trắc môi trường là hoạt động theo dõi, giám sát chất lượng môi trường định kỳ. Mục đích của việc làm này nhằm phân tích môi trường đang bị ảnh hưởng ở mức độ nào và hoạt động sản xuất kinh doanh có tác động như thế nào đến môi trường.

Vì vậy, quan trắc môi trường là quá trình quan sát một cách có hệ thống về thành phần môi trường, bao gồm các yếu tố tác động lên môi trường như đất, nước và không khí. Tùy vào các dự án, vị trí địa lý, quy mô, tính chất môi trường mà công tác quan trắc được phân theo các cấp, khu vực để quản lý một cách sát sao, hiệu quả. Đồng thời, hệ thống quan trắc phải có tính liên kết, thống nhất trên phạm vi cả nước đảm bảo không bỏ sót khu vực môi trường nào.

Quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia

Nội dung này được quy định cụ thể tại khoản 4 Điều 107 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Theo đó, quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia là quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành bao gồm các nội dung chủ yếu sau đây:

a) Phân tích, đánh giá hiện trạng mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia; hệ thống phòng thí nghiệm, phân tích môi trường và hệ thống quản lý số liệu, dữ liệu quan trắc môi trường;

b) Quan điểm, mục tiêu, lựa chọn phương án quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia phù hợp với phân vùng môi trường, định hướng quan trắc và cảnh báo môi trường trong quy hoạch bảo vệ môi trường;

c) Bố trí mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia gồm định hướng các điểm, thông số, tần suất quan trắc các thành phần môi trường trên phạm vi cả nước và các trạm quan trắc tự động; định hướng phát triển hệ thống phòng thí nghiệm, phân tích môi trường và hệ thống quản lý số liệu, dữ liệu quan trắc môi trường;

d) Danh mục dự án quan trắc môi trường quốc gia;

đ) Định hướng liên kết mạng lưới, cơ sở dữ liệu, số liệu quan trắc môi trường quốc gia với mạng lưới, cơ sở dữ liệu, số liệu quan trắc môi trường cấp tỉnh và kết nối mạng lưới quan trắc môi trường;

e) Lộ trình và nguồn lực thực hiện quy hoạch.

Trong điều kiện đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, các hoạt động sản xuất công nghiệp, kinh doanh, dịch vụ ngày càng đa dạng và đang tạo ra những tác động, áp lực rất lớn lên môi trường. Do đó, đòi hỏi phải có một quy hoạch mạng lưới quan trắc môi trường thống nhất.

Theo đó, việc lập quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia phải đáp ứng yêu cầu xây dựng nội dung về phân tích, đánh giá hiện trạng mạng lưới quan trắc môi trường quốc gia; hệ thống phòng thí nghiệm, phân tích môi trường và hệ thống quản lý số liệu, dữ liệu quan trắc môi trường; lựa chọn phương án quy hoạch tổng thể hệ thống quan trắc môi trường quốc gia phù hợp phân vùng môi trường, định hướng quan trắc và cảnh báo môi trường trong quy hoạch bảo vệ môi trường.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về luật bảo vệ môi trường

Luật Hoàng Anh