Trong thời gian qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong lĩnh vực tăng trưởng nền kinh tế quốc gia, nâng cao đời sống tinh thần và vật chất của người dân. Cũng chính các hoạt động sản xuất của con người là một trong những nguyên nhân chính gây nên mất đa dạng sinh học, trong đó sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản ảnh hưởng rất lớn đối với suy giảm đa dạng sinh học tại Việt Nam. Vì vậy, nước ta đang phải đối mặt với tình trạng suy thoái đa dạng sinh học đang diễn ra ngày càng lớn, tiêu biểu là sự biến mất của các hệ động thực vật quan trọng trong điều hòa khí hậu và các loài quý hiếm. Trước thực tế này, đòi hỏi các cơ quan nhà nước của Việt Nam phải có đặt ra cách trách nhiệm rõ ràng và phù hợp nhằm huy động nguồn lực để bảo tồn và phát triển bền vững các loài sinh vật.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ 3 nghĩa vụ đầu tiên của tổ chức, cá nhân quản lý cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học theo khoản 2 Điều 43 Luật Đa dạng sinh học số 32/VBHN-VPQH ngày 10 tháng 12 năm 2018 (sau đây được gọi là Luật Đa dạng sinh học năm 2018).

Bảo vệ, nuôi dưỡng, chăm sóc loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; lưu giữ, bảo quản nguồn gen và mẫu vật di truyền

Căn cứ điểm a khoản 2 Điều 43 Luật Đa dạng sinh học năm 2018 quy định như sau:

“a) Bảo vệ, nuôi dưỡng, chăm sóc loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; lưu giữ, bảo quản nguồn gen và mẫu vật di truyền;”

Trong đó, Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ được quy định trong Phụ lục I Nghị định số 160/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 về tiêu chí xác định và chế độ quản lý loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ, được chia theo ngành, lớp cụ thể bao gồm tên gọi theo Việt Nam và tên khoa học.

Ví dụ: Bách đài loan (Taiwania cryptomerioides), Hoàng liên gai (Berberis spp.), Sâm ngọc linh (Panax vietnamensis), Báo hoa mai (Panthera pardus) …

Nguồn gen bao gồm các loài sinh vật, các mẫu vật di truyền trong khu bảo tồn, cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học, cơ sở nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ và trong tự nhiên.

Mẫu vật di truyền là mẫu vật thực vật, động vật, vi sinh vật và nấm mang các đơn vị chức năng di truyền còn khả năng tái sinh.

Đăng ký, khai báo nguồn gốc loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ

Nội dung này được quy định chi tiết tại Điểm b khoản 2 Điều 43 Luật Đa dạng sinh học năm 2018.

Theo đó, tổ chức cá nhân quản lý cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học có nghĩa vụ đăng ký, khai báo nguồn gốc loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ với cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Nghĩa vụ này nhằm đảm bảo tính xác thực và thống kê rõ ràng các loài có trong cơ sở bảo tồn. Từ đó, có những kế hoạch phù hợp để bảo tồn và phát triển các loài sinh vật tồn tại trên địa bàn.

Phòng dịch, chế độ chăm sóc, chữa bệnh cho các loài tại cơ sở

Căn cứ điểm c khoản 2 Điều 43 Luật Đa dạng sinh học năm 2018 quy định như sau:

"c) Có biện pháp phòng dịch, chế độ chăm sóc, chữa bệnh cho các loài tại cơ sở của mình;"

Cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học là cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, cứu hộ, nhân giống loài hoang dã, cây trồng, vật nuôi, vi sinh vật và nấm đặc hữu, có giá trị; lưu giữ, bảo quản nguồn gen và mẫu vật di truyền phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học, bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học. Trong đó, nguồn gen bao gồm các loài sinh vật, các mẫu vật di truyền trong khu bảo tồn, cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học, cơ sở nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ và trong tự nhiên.

Do đó, có thể dễ dàng thấy được đặc điểm và tính đặc thù của các loài được ưu tiên bảo vệ tại cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học. Theo đó, là những loài có số lượng cá thể theo loài còn rất ít hoặc bị đe dọa tuyệt chủng và những loài đặc hữu hoặc có một trong các giá trị đặc biệt về khoa học; y tế; kinh tế; sinh thái, cảnh quan, môi trường và văn hóa - lịch sử. Chính vì vậy, các hoạt động phòng dịch và chế độ chăm sóc cho các loài sinh vật trong cơ sở bảo tồn phải đảm bảo, luôn dự trù kế hoạch, kịch bản trước khi xảy ra để kịp thời ứng phó.

Trên đây là 3 nghĩa vụ đầu tiên của tổ chức, cá nhân quản lý cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học. Các nội dung còn lại sẽ được Luật Hoàng Anh làm rõ ở Phần 2.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về Luật Đa dạng sinh học năm 2018

Luật Hoàng Anh