Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa có chế độ khí hậu, thủy văn rất phức tạp và đa dạng. Các loại thiên tai khí tượng thủy văn như bão, lũ lụt, nước biển dâng, mưa lớn, hạn hán, rét hại... hàng ngày, hàng giờ tác động tiêu cực đến sản xuất và đời sống. Thiên tai hay thảm họa tự nhiên là những vấn đề không thể tránh khỏi và nó có thể để lại những hậu quả nặng nề. Vì vậy, việc dự đoán trước được những thảm họa tự nhiên có thể xảy ra trên từng khu vực có thể giúp con người có biện pháp phòng tránh một cách hiệu quả nhất.

Khí tượng thủy văn là sự kết hợp của khí tượng và thủy văn nhằm hiểu về các trạng thái thời tiết, khí hậu dựa trên các lập luận, mô hình… Từ đó có thể đưa ra các dự đoán về các thảm họa tự nhiên như lũ lụt, hạn hán, lốc xoáy… Đây được coi là những thông tin rất quan trong bảo vệ tài sản và tính mạng của con người và sinh vật trên Trái Đất.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ trình bày nội dung đầu tiên về nguyên tắc hoạt động khí tượng thủy văn theo Điều 4 Luật Khí tượng thủy văn số 21/VBHN-VPQH ngày 15 tháng 17 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Khí tượng thủy văn năm 2020).

Hoạt động khí tượng thủy văn phục vụ chung cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia và phòng, chống thiên tai do ngân sách nhà nước bảo đảm

Căn cứ vào khoản 1 Điều 4 Luật Khí tượng thủy văn năm 2020 quy định như sau:

“1. Hoạt động khí tượng thủy văn phục vụ chung cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia và phòng, chống thiên tai do ngân sách nhà nước bảo đảm.”

Khí tượng thủy văn là cụm từ chỉ chung khí tượng, thủy văn và hải văn. Khí tượng là trạng thái của khí quyển, quá trình diễn biến của các hiện tượng tự nhiên trong khí quyển. Thủy văn là trạng thái, quá trình diễn biến và sự vận động của nước sông, suối, kênh, rạch, hồ.

Các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân, nhất là người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác khí tượng thủy văn trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và phục vụ thiết thực đời sống dân sinh.

Tăng cường vai trò người đứng đầu cấp ủy, địa phương, cơ quan trong việc lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác khí tượng thủy văn trong phạm vi, lĩnh vực, địa bàn mình quản lý, phụ trách. Trong đó, thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn phải được xác định là cơ sở quan trọng trong quá trình xây dựng và thực hiện các quy hoạch, chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của các cấp, các ngành.

Hoạt động khí tượng thủy văn được quản lý tập trung, thống nhất trong phạm vi cả nước

Nội dung này được quy định chi tiết tại khoản 2 Điều 4 Luật Khí tượng thủy văn năm 2020.

Theo đó nguyên tắc thứ hai trong hoạt động khí tượng thủy văn là các hoạt động khí tượng thủy văn được quản lý tập trung, thống nhất trong phạm vi cả nước.

Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển ngành khí tượng thủy văn, văn bản có giá trị pháp lý cao nhất điều chỉnh hoạt động khí tượng thuỷ văn đến thời điểm hiện tại là Pháp lệnh Khai thác và Bảo vệ công trình khí tượng thuỷ văn, ban hành từ năm 1994. Ngoài ra, hoạt động khí tượng thủy văn và vai trò, trách nhiệm của ngành khí tượng thủy văn còn được quy định trong một số văn bản quy phạm pháp luật thuộc một số ngành, lĩnh vực có liên quan, đặc biệt trong các lĩnh vực phòng, chống thiên tai, quản lý tài nguyên nước, giao thông vận tải, xây dựng, thủy điện... Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về khí tượng thuỷ văn đã bước đầu tạo được hành lang pháp lý phục vụ công tác khí tượng thuỷ văn, đặc biệt trong công tác chuyên môn của hệ thống cơ quan, tổ chức thuộc Ngành khí tượng thuỷ văn nói riêng, các cơ quan thuộc Ngành Tài nguyên và Môi trường nói chung.

Trên đây là 2 nguyên tắc đầu tiên trong hoạt động khí tượng thủy văn. Các nguyên tắc tiếp theo sẽ được Luật Hoàng Anh làm rõ ở Phần 2.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về Luật Khí tượng thủy văn

Luật Hoàng Anh