Nguyên tắc ứng phó, khắc phục sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển là gì? (Phần 2)

Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài hơn 3.260 km, vùng đặc quyền kinh tế biển gấp khoảng ba lần diện tích đất liền, với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và hơn 3.000 đảo lớn, nhỏ. Tài nguyên và lợi thế do biển mang lại hứa hẹn nhiều triển vọng to lớn đối với sự phát triển của đất nước. Trong quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên hải đảo, nhiều hoạt động của con người đã trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến tài nguyên biển, gây ra các vụ tràn dầu, hóa chất độc, chất thải trên biển. Vậy, làm thế nào để xử lý các sự cố này một cách nhanh chóng và hiệu quả?

Tiếp nối Phần 1, trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các nguyên tắc tiếp theo trong ứng phó, khắc phục sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển theo Điều 52 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo số 82/2015/QH13 ngày 25 tháng 06 năm 2015 (sau đây được gọi tắt là Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015)

Huy động nguồn lực

Khoản 5 Điều 52 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 quy định như sau:

“5. Huy động nhanh nhất mọi nguồn lực cho hoạt động ứng phó; bảo đảm chỉ huy thống nhất, điều phối, phối hợp hiệu quả, hiệp đồng chặt chẽ các lực lượng, phương tiện, thiết bị tham gia hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển, ưu tiên các hoạt động để cứu người bị nạn.”

Sự cố tràn hóa chất là sự phát tán không thể kiểm soát của các hóa chất độc hại ở dạng rắn, lỏng hoặc khí.

Tràn dầu là sự giải phóng hydrocarbon dầu mỏ lỏng vào môi trường do các hoạt động của con người và gây ra ô nhiễm môi trường. Đây cũng là thuật ngữ thường được đề cập trong các vụ tràn dầu xảy ra trên môi trường biển hoặc sông.

Theo đó, Ứng phó sự cố tràn dầu, hóa chất độc là các hoạt động sử dụng lực lượng, phương tiện, thiết bị, vật tư nhằm xử lý kịp thời, loại trừ hoặc hạn chế tối đa nguồn dầu tràn ra môi trường.

Nguyên tắc bảo đảm an toàn, phòng, chống cháy nổ trong ứng phó

Nguyên tắc tiếp theo được nhắc đến trong ứng phó, khắc phục sự cố tràn dầu, hóa chất độc là Bảo đảm an toàn, phòng, chống cháy nổ trong ứng phó.

Phối hợp bảo đảm an toàn phòng chống cháy, nổ trong ứng phó sự cố tràn dầu được quy định tại Điều 26 Quyết định 02/2013/QĐ-TTg về Quy chế hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu do Thủ tướng Chính phủ ban hành, cụ thể như sau:

- Ứng phó sự cố tràn dầu phải tuân thủ các quy định về an toàn, phòng chống cháy, nổ.

- Cơ quan phòng cháy và chữa cháy tham mưu cho chính quyền địa phương về phòng chống cháy, nổ trong các hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu.

- Chỉ huy lực lượng phòng cháy và chữa cháy tại hiện trường trực tiếp chỉ huy hoạt động phòng chống cháy, nổ trong ứng phó sự cố tràn dầu.

Cơ sở gây ra sự cố có trách nhiệm khắc phục và bồi thường thiệt hại do sự cố gây ra

Dựa theo khoản 7 Điều 52 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 quy định như sau:

“7. Cơ sở gây ra sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển phải chịu trách nhiệm khắc phục sự cố, khắc phục ô nhiễm, phục hồi môi trường và bồi thường thiệt hại do sự cố tràn dầu, hóa chất độc gây ra theo quy định của pháp luật.”

Cơ sở được nhắc đến ở đây là các cơ quan, đơn vị cá nhân có hoạt động về khai thác, vận chuyển, chuyển tải, sử dụng dầu và các sản phẩm dầu gây ra hoặc có nguy cơ gây ra sự cố tràn dầu. Theo đó, những cơ sở này phải chịu trách nhiệm khắc phục sự cố, hậu quả sau sự cố và bồi thường thiệt hại do sự cố gây ra.

Chủ cơ sở hoặc chủ tàu gây sự cố tràn dầu phải chịu trách nhiệm bồi thường, chi phí ứng phó và các thiệt hại về kinh tế, tổn thất về môi trường. Bên chịu trách nhiệm bồi thường phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền để giải quyết việc bồi thường thiệt hại.

Theo đó, cơ sở cần phải bảo đảm tài chính để bồi thường thiệt hại đối với ô nhiễm do tràn dầu như sau:

- Chủ các tàu biển Việt Nam và tàu biển mang cờ quốc tịch nước ngoài vận chuyển trên 2.000 tấn dạng thô phải có Giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc bảo đảm tài chính về trách nhiệm dân sự đối với tổn thất ô nhiễm dầu theo quy định của Công ước CLC 1992.

- Chủ các tàu biển Việt Nam có tổng dung tích trên 1.000 GT hoạt động tuyến quốc tế có Giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc bảo đảm tài chính về trách nhiệm dân sự đối với tổn thất ô nhiễm dầu nhiên liệu theo quy định của Công ước Bunker 2001.

Nguyên tắc tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường

Nguyên tắc cuối cùng là Việc phòng ngừa, khắc phục, xử lý sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển thực hiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và pháp luật có liên quan.