Phân cấp ứng phó sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển là gì?

Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài hơn 3.260 km, vùng đặc quyền kinh tế biển gấp khoảng ba lần diện tích đất liền, với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và hơn 3.000 đảo lớn, nhỏ. Tài nguyên và lợi thế do biển mang lại hứa hẹn nhiều triển vọng to lớn đối với sự phát triển của đất nước. Trong quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên hải đảo, nhiều hoạt động của con người đã trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến tài nguyên biển, gây ra các vụ tràn dầu, hóa chất độc, chất thải trên biển. Vậy, làm thế nào để xử lý các sự cố này một cách nhanh chóng và hiệu quả?

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ nội dung về phân cấp ứng phó sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển theo Điều 53 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo số 82/2015/QH13 ngày 25 tháng 06 năm 2015 (sau đây được gọi tắt là Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015).

Ứng phó sự cố tràn dấu, hóa chất độc trên biển

Khoản 1 Điều 53 Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 quy định như sau:

“1. Việc ứng phó sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển được thực hiện theo 3 cấp: ứng phó sự cố cấp cơ sở, ứng phó sự cố cấp khu vực và ứng phó sự cố cấp quốc gia.”

Sự cố tràn hóa chất là sự phát tán không thể kiểm soát của các hóa chất độc hại ở dạng rắn, lỏng hoặc khí.

Tràn dầu là sự giải phóng hydrocarbon dầu mỏ lỏng vào môi trường do các hoạt động của con người và gây ra ô nhiễm môi trường. Đây cũng là thuật ngữ thường được đề cập trong các vụ tràn dầu xảy ra trên môi trường biển hoặc sông.

Theo đó, sự cố tràn dầu, hóa chất độc trên biển là việc dầu, hóa chất độc từ phương tiện chứa, vận chuyển hoặc từ công trình, thiết bị và mỏ dầu thoát ra biển do sự cố kỹ thuật, thiên tai, tai nạn hoặc do con người gây ra. Những sự cố này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài nguyên, môi trường biển và hải đảo đồng thời có tác động tiêu cực đến hoạt động sinh hoạt và kinh tế của người dân. Chính vì vậy, để quản lý tốt và ngăn ngừa tình trạng sự cố tràn dầu, hóa chất độc hại thì Chính phủ đưa ra nguyên tắc phân cấp sự cố tràn dầu, hóa chất độc hại trên biển trong ứng phó, khắc phục sự cố.

Theo đó, ứng phó sự cố được chia thành 3 cấp gồm:

• Ứng phó sự cố cấp cơ sở
• Ứng phó sự cố cấp khu vực
• Ứng phó sự cố cấp quốc gia

Ứng phó sự cố cấp cơ sở

Ứng phó sự cố cấp cơ sở được quy định như sau:

Sự cố xảy ra ở cơ sở thì chủ cơ sở phải tổ chức, chỉ huy, huy động lực lượng, phương tiện, thiết bị để triển khai thực hiện ứng phó kịp thời, đồng thời thông báo ngay cho cơ quan chủ quản, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển nơi xảy ra sự cố; trường hợp sự cố vượt quá khả năng, nguồn lực của mình thì phải kịp thời báo cáo cơ quan chủ quản, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển nơi xảy ra sự cố để trợ giúp.

Ở đây, cơ sở được hiểu là các cơ quan, đơn vị cá nhân có hoạt động về khai thác, vận chuyển, chuyển tải, sử dụng dầu và các sản phẩm dầu gây ra hoặc có nguy cơ gây ra sự cố tràn dầu. Như vậy, chủ cơ sở là người đứng đầu cơ quan, đơn vị chịu trách nhiệm toàn bộ về pháp lý đối với các hoạt động của cơ sở.

Trường hợp xảy ra sự cố gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng hoặc sự cố xảy ra trong khu vực ưu tiên bảo vệ, vùng rủi ro ô nhiễm môi trường biển cao hoặc rất cao, chủ cơ sở phải báo cáo Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển nơi xảy ra sự cố và Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn để chỉ đạo, kịp thời ứng phó.

Ứng phó sự cố cấp khu vực

Ứng phó sự cố cấp khu vực được thực hiện như sau:

Sự cố xảy ra vượt quá khả năng ứng phó của cơ sở, chưa xác định được cơ sở gây ra sự cố hoặc sự cố xảy ra chưa rõ nguyên nhân thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển nơi xảy ra sự cố có trách nhiệm trực tiếp chủ trì chỉ đạo ứng phó, đồng thời có quyền huy động khẩn cấp nguồn lực cần thiết của các cơ sở, bộ, ngành trên địa bàn để ứng phó.

Trong đó, Cơ quan chủ trì ứng phó sự cố tràn dầu là cơ quan tổ chức các hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu.

Ứng phó sự cố cấp quốc gia

Đối với sự cố cấp quốc gia được quy định như sau:

Trường hợp sự cố vượt quá khả năng ứng phó của địa phương, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có biển nơi xảy ra sự cố phải kịp thời báo cáo để Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn trực tiếp chỉ đạo, phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức ứng phó;

Trường hợp sự cố vượt quá khả năng ứng phó của các lực lượng trong nước, Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc yêu cầu trợ giúp quốc tế;

Trường hợp sự cố gây ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng thực hiện theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp.