Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay thì môi trường chính là vấn đề nóng bỏng được chính phủ các quốc gia quan tâm hàng đầu, trong đó có Việt Nam. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự di dân tự do từ các tỉnh về thành phố lớn, việc xây dựng các công trình, các khu chung cư nhiều… nên đối mặt với những thách thức to lớn từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Những vấn đề này đe dọa trực tiếp tới cuộc sống của con người và các sinh vật trê Trái Đất. Vì vậy, phòng ngừa, ứng phó với sự cố môi trường được coi là vấn đề cấp thiết và quan trọng của quốc gia. Nhận thấy được vấn đề này, Chính phủ đã đưa ra những quy định về phòng ngừa ứng phó sự cố môi trường nhằm giúp người dân có nhận thức đúng đắn và kịp thời có những hành động hợp lý trong công tác bảo vệ môi trường trong thời buổi hiện nay.

Tiếp nối Phần 1, trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các quy định tiếp theo về phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường theo Điều 121 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Sự cố môi trường xảy ra ở cơ sở, địa phương nào thì người đứng đầu cơ sở, địa phương đó có trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức ứng phó sự cố môi trường, ứng phó sự cố môi trường phải theo sự phân công, phân cấp, chỉ huy thống nhất và phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, phương tiện, thiết bị tham gia hoạt động ứng phó sự cố môi trường.

Khoản 4 Điều 121 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“4. Sự cố môi trường xảy ra ở cơ sở, địa phương nào thì người đứng đầu cơ sở, địa phương đó có trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức ứng phó sự cố môi trường, ứng phó sự cố môi trường phải theo sự phân công, phân cấp, chỉ huy thống nhất và phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, phương tiện, thiết bị tham gia hoạt động ứng phó sự cố môi trường.”

Trong đó:

Sự cố môi trường là sự cố xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc do biến đổi bất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái môi trường nghiêm trọng.

Theo đó, pháp luật quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở, địa phương trong việc tổ chức ứng phó sự cố môi trường trên địa bàn của mình, đồng thời phối hợp các lực lượng và phương tiện thiết bị một cách có hệ thống nhất.

Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân đầu tư cung cấp dịch vụ ứng phó sự cố môi trường.

Khoản 5 Điều 121 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân đầu tư cung cấp dịch vụ ứng phó sự cố môi trường.

Sự cố môi trường không tự nhiên mà xảy ra, có thể là do sự tác động của tự nhiên nhưng chủ yếu là do hoạt động kinh doanh sản xuất của con người hiện nay. Vì vậy, phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường là trách nhiệm của toàn thể người dân trên chính khu vực của mình.

Hoạt động ứng phó sự cố môi trường đòi cơ sở, tổ chức phải đầu tư nhiều nguồn nhân lực, vật tư và phải định kỳ duy trì bảo dưỡng. Theo đó, nhà nước đưa ra các chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư vào dịch vụ ứng phó môi trường để phổ biến và thực tế hóa các biện pháp ứng phó sự cố môi trường, kịp thời phát hiện và xử lý trên phạm vi rộng. Đồng thời, các dịch vụ ứng phó sự cố môi trường cũng nhận được một khoản chi trả theo đúng quy định của pháp luật.

Việc phòng ngừa sự cố môi trường do rò rỉ, tràn đổ, phát tán chất thải (sau đây gọi chung là sự cố chất thải) được thực hiện theo quy định của Luật này.

Căn cứ theo khoản 6 Điều 121 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 như sau:

“6. Việc phòng ngừa sự cố môi trường do rò rỉ, tràn đổ, phát tán chất thải (sau đây gọi chung là sự cố chất thải) được thực hiện theo quy định của Luật này. Việc phòng ngừa sự cố môi trường do hóa chất, phóng xạ, dầu tràn, dịch bệnh và do nguyên nhân khác được thực hiện theo quy định của pháp luật có liên quan.”

Sự cố chất thải là sự cố môi trường do chất thải gây ra trong quá trình quản lý chất thải. Hóa chất, phóng xạ, dầu tràn, dịch bệnh đều là những nguồn có ảnh hưởng xấu đến môi trường và có thể gây ra sự cố môi trường nếu vượt quá lưu lượng cho phép. Theo đó, việc phòng ngừa sự cố môi trường bởi các nhân tố này là một trong những thách thức lớn đòi hỏi toàn thể phải chung tay thực hiện một cách có hệ thống và tuân thủ quy định của pháp luật.

Chính phủ quy định chi tiết việc phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường.

Khoản 7 Điều 121 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định Chính phủ quy định chi tiết việc phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường.

Ví dụ: Quyết định số 09/2020/QĐ-TTg ngày 18 tháng 3 năm 2020 của Thủ tướng chính phủ về ban hành quy chế ứng phó sự cố chất thải.

Theo đó nguyên tắc ứng phó sự cố chất thải được quy định như sau:

“2. Nguyên tắc ứng phó sự cố chất thải

a) Tích cực phòng ngừa, chủ động xây dựng kế hoạch, chuẩn bị các nguồn lực, các phương án hiệp đồng để sẵn sàng ứng phó khi xảy ra sự cố chất thải;

b) Tổ chức tiếp nhận, xử lý kịp thời thông tin sự cố chất thải, ưu tiên bảo đảm thông tin cho hoạt động ứng phó, báo cáo kịp thời đến cơ quan có thẩm quyền khi vượt khả năng ứng phó;

c) Ứng phó sự cố chất thải được thực hiện theo phương châm “bốn tại chỗ” và “ba sẵn sàng” quy định tại pháp luật phòng, chống thiên tai; phối hợp, huy động mọi nguồn lực để nâng cao hiệu quả hoạt động chuẩn bị và ứng phó sự cố;

d) Chỉ huy thống nhất, phối hợp và hiệp đồng chặt chẽ giữa các lực lượng, phương tiện, thiết bị tham gia hoạt động ứng phó sự cố chất thải;

đ) Tổ chức, cá nhân gây sự cố chất thải chịu trách nhiệm chi trả chi phí tổ chức ứng phó sự cố, cải tạo, phục hồi môi trường sau sự cố, bồi thường thiệt hại và các chi phí khác do sự cố gây ra theo quy định của pháp luật.”

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về luật bảo vệ môi trường

Luật Hoàng Anh