Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay thì môi trường chính là vấn đề nóng bỏng được chính phủ các quốc gia quan tâm hàng đầu, trong đó có Việt Nam. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự di dân tự do từ các tỉnh về thành phố lớn, việc xây dựng các công trình, các khu chung cư nhiều… nên đối mặt với những thách thức to lớn từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Những vấn đề này đe dọa trực tiếp tới cuộc sống của con người và các sinh vật trê Trái Đất. Vì vậy, phòng ngừa, ứng phó với sự cố môi trường được coi là vấn đề cấp thiết và quan trọng của quốc gia. Tuy nhiên, các công tác ứng phó môi trường cũng tốn kém khoản chi phí lớn trong việc áp dụng các trang thiết bị kỹ thuật hiện đại và bù đắp vào những lỗ hổng môi trường do sự cố gây ra. Nhận thấy được vấn đề này, Chính phủ đã đưa ra những quy định về phòng ngừa ứng phó sự cố môi trường và tài chính cho ứng phó sự cố môi trường nhằm xác định rõ trách nhiệm và vai trò của người dân trong các công tác ứng phó sự cố môi trường.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các quy định về tài chính cho ứng phó sự cố môi trường theo Điều 128 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Trách nhiệm của Tổ chức, cá nhân gây ra sự cố môi trường

Khoản 1 Điều 128 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“1. Tổ chức, cá nhân gây ra sự cố môi trường có trách nhiệm chi trả kịp thời, toàn bộ các chi phí tổ chức ứng phó sự cố môi trường, phục hồi môi trường; trường hợp Nhà nước tổ chức ứng phó sự cố môi trường và phục hồi môi trường thì tổ chức, cá nhân gây ra sự cố môi trường có trách nhiệm thanh toán chi phí tổ chức ứng phó sự cố môi trường, phục hồi môi trường cho Nhà nước theo quy định của pháp luật.”

Phục hồi môi trường là hoạt động đưa môi trường, hệ sinh thái tại khu vực môi trường bị tác động về gần với trạng thái môi trường ban đầu hoặc đạt được các tiêu chuẩn, quy chuẩn về an toàn, môi trường, phục vụ các mục đích có lợi cho con người.

Sự cố môi trường không tự nhiên mà xảy ra, có thể là do sự tác động của tự nhiên nhưng chủ yếu là do hoạt động kinh doanh sản xuất của con người hiện nay.

Vì vậy mỗi cá nhân, tổ chức phải nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong công tác phục hồi môi trường sau sự cố trên phạm vi của mình, bao gồm các trách nhiệm về chi trả toàn bộ khoản chi phí tổ chức ứng phó và phục hồi môi trường, đảm bảo chất lượng môi trường trở về trạng thái ổn định nhất.

Chi phí cho ứng phó sự cố môi trường không xác định được nguyên nhân hoặc không xác định được tổ chức, cá nhân gây ra

Khoản 2 Điều 178 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định sự cố môi trường không xác định được nguyên nhân hoặc không xác định được tổ chức, cá nhân gây ra sự cố môi trường thì chi phí tổ chức ứng phó sự cố môi trường và phục hồi môi trường do Nhà nước chi trả.

Các sự cố môi trường không xác định được nguyên nhân hoặc không xác định được tổ chức, cá nhân gây ra như thiên tai (bão, lũ lụt, động đất, sóng thần…) hoặc các hoạt động thường ngày làm tích tụ, dồn nén chất thải lâu ngày gây ô nhiễm, suy thoái môi trường mà không có đối tượng cụ thể… Đối với những trường hợp này, Nhà nước sẽ có trách nhiệm chi trả toàn bộ chi phí thực hiện ứng phó sự cố và phục hồi môi trường, đảm bảo cuộc sống và hoạt động kinh doanh sản xuất của người dân.

Nguồn kinh phí tổ chức ứng phó sự cố môi trường và phục hồi môi trường

Nội dung này được quy định tại khoản 3 Điều 128 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Theo đó, nguồn kinh phí tổ chức ứng phó sự cố môi trường và phục hồi môi trường quy định tại khoản 2 Điều này được bố trí từ ngân sách nhà nước và các nguồn kinh phí khác theo quy định của pháp luật

Nguồn kinh phí tổ chức ứng phó sự cố môi trường và phục hồi sự cố môi trường do ngân sách nhà nước bảo đảm và các nguồn kinh phí khác như chi từ nguồn sự nghiệp khoa học, vốn đầu tư phát triển…

Ví dụ: Thông tư số 02/2017/TT-BTC ngày 06 tháng 1 năm 2017 của Bộ Tài chính về hướng dẫn quản lý kinh phí sự nghiệp môi trường.

Trong đó, điểm d khoản 1 Điều 4 quy định nhiệm vụ chi của ngân sách trung ương như sau:

“d) Hỗ trợ công tác kiểm soát ô nhiễm môi trường quốc gia, liên tỉnh, lưu vực sông liên tỉnh (bao gồm kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm môi trường, tác động xấu đến môi trường); đánh giá các khu vực bị ô nhiễm môi trường liên tỉnh, thuộc nhiệm vụ của trung ương theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường; phòng ngừa, ứng phó khắc phục sự cố môi trường phạm vi vùng, toàn quốc;”

Nhân công, vật tư, phương tiện được sử dụng, huy động để ứng phó sự cố môi trường được bồi hoàn và thanh toán theo quy định của pháp luật.

Khoản 4 Điều 128 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“4. Nhân công, vật tư, phương tiện được sử dụng, huy động để ứng phó sự cố môi trường được bồi hoàn và thanh toán theo quy định của pháp luật.”

Sự cố môi trường là sự cố xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc do biến đổi bất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái môi trường nghiêm trọng. Do có tính chất diễn biến bất ngờ của thiên nhiên như động đất, lũ lụt… thì lượng nhân công, vật tư, phương tiện thực hiện ứng phó sự cố cần rất gấp rút và quan trọng là phải kịp thời ứng phó. Vì vậy, khi cần thiết, nhà nước khuyến khích tận dụng lượng nhân công, thiết bị phương tiện kỹ thuật ngay trên địa bàn nơi xảy ra sự cố để nhanh chóng ứng phó với sự cố môi trường. Số lượng này sẽ được bồi hoàn và thanh toán đúng theo quy định của pháp luật.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về luật bảo vệ môi trường

Luật Hoàng Anh