Trong những năm qua, môi trường đã và đang là vấn đề được Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đặc biệt quan tâm. Song song với quá trình phát triển của nền kinh tế công nghiệp thì môi trường cũng đang ngày càng bị đe dọa nghiêm trọng do hoạt động sinh hoạt và kinh doanh sản xuất của con người. Theo thống kế, có hàng nghìn tấn chất thải ra đại dương mỗi ngày và dẫn đến nguy cơ ô nhiễm môi trường trầm trọng. Nhận thấy được tính cấp thiết của vấn đề này, Nhà nước và Chính phủ đã đặt ra những vấn đề về kiểm soát chất thải, đánh giá môi trường để sớm đưa ra được các phương án xử lý chất thải.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các nội dung về thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt theo Điều 77 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp

Căn cứ vào khoản 1 Điều 77 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định:

“1. Ủy ban nhân dân các cấp lựa chọn cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt thông qua hình thức đấu thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu; trường hợp không thể lựa chọn thông qua hình thức đấu thầu thì thực hiện theo hình thức đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.”

Chất thải rắn sinh hoạt bao gồm tất cả các loại chất thải từ đồ ăn thừa, thức uống, các loại vỏ chai, vỏ hộp, ống nước, vật tư ốc vít, xong nồi, chảo, dao, máy cưa... được thải ra trong quá trình sinh hoạt hằng ngày của con người. Chúng bao gồm các thành phần vô cơ và hữu cơ khác nhau.

Theo đó, việc lựa chọn cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt được Ủy ban nhân dân các cấp lựa chọn thông qua đấu thầu, đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.

Ví dụ: Quyết định 39/2021/QĐ-UBND ngày 19/8/2021 của UBND tỉnh Bắc Giang về Quy định giá tối đa dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Bắc Giang

Quyền của cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt

Khoản 2 Điều 77 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“2. Cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt có quyền từ chối thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân không phân loại, không sử dụng bao bì đúng quy định và thông báo cho cơ quan có thẩm quyền để kiểm tra, xử lý theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp hộ gia đình, cá nhân sử dụng bao bì của chất thải rắn sinh hoạt khác theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 75 của Luật này.”

Tùy theo từng thành phần và tính chất của chất thải mà độ nguy hại và phân hủy của chúng cũng khác nhau. Có những loại chất thải như túi nilon, vỏ chai, nhựa không thể chôn hay đốt vì chúng sẽ thải ra một lượng khí độc hại lớn ra môi trường và có thể tồn tại trong lòng đất, nước hàng trăm năm. Theo đó, những loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân phải được phân loại theo nguyên tắc mà pháp luật quy định để xử lý riêng từng loại. Với những loại chất thải không thể xử lý theo các phương pháp thông thường thì sẽ được chuyển giao đến cơ sở có chức năng tái chế, tái sử dụng.

Việc thu gom và phân loại chất thải phát sinh từ hoạt động sinh hoạt thì mỗi hộ gia đình, cá nhân đều phải có trách nhiệm với rác thải mình xả ra để giữ vệ sinh khu vực sinh sống của mình nói riêng và cộng đồng nói chung. Vì vậy, đối với các hộ gia đình, cá nhân không phân loại, sử dụng bao bì trái quy định thì cơ sở thu gom có quyền từ chối không nhận và báo lên cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Trách nhiệm của cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt

Khoản 3 Điều 77 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp xã, cộng đồng dân cư, đại diện khu dân cư trong việc xác định thời gian, địa điểm, tần suất và tuyến thu gom chất thải rắn sinh hoạt và công bố rộng rãi.

Chất thải được tạo ra mọi nơi, mọi thời điểm. Vì vậy việc quản lý và thu gom chất thải là vấn đề thách thức của các cơ quan chức năng. Theo đó, pháp luật quy định cơ sở thu gom phối hợp vớ Uỷ ban nhân dân cấp xã và các cơ quan quản lý xác định thời gian, địa điểm, tần suất và tuyến thu gom và thông báo với tập thể người dân trên địa bàn để quản lý có hệ thống nhất và tập trung chất thải.

Yêu cầu về cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt

Nội dung này được quy định cụ thể tại khoản 4 Điều 77 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Theo đó, cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phải sử dụng thiết bị, phương tiện được thiết kế phù hợp đối với từng loại chất thải rắn sinh hoạt đã được phân loại, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường; việc vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phải thực hiện theo tuyến đường, thời gian theo quy định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Chất thải rắn sinh hoạt bao gồm các thành phần vô cơ và hữu cơ khác nhau, chúng có thể có chiều dài và khối lượng cao hoặc có những loại có tính chất độc hại. Vì thế mà thiết bị chứa, vận chuyển cũng phải được chia thành từng loại phù hợp với chất thải đó, đảm bảo không bị rơi hay rò rỉ ra ngoài môi trường.

Các nội dung tiếp theo sẽ được Luật Hoàng Anh phân tích rõ ở Phần 2.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về luật bảo vệ môi trường

Luật Hoàng Anh