Dự án đầu tư là tập hợp các đề xuất bỏ vốn trung và dài hạn để tiến hành các hoạt động đầu tư trên địa bàn cụ thể trong khoảng thời gian xác định. Hiện nay, môi trường luôn là vấn đề nóng bỏng được xã hội quan tâm hàng đầu do những tác động và lợi ích mà môi trường mang lại cho hoạt động sinh hoạt và kinh doanh sản xuất.

Việc phân loại dự án đầu tư theo tiêu chí về môi trường có thể ngăn ngừa được một số hạn chế của những phân loại dự án đầu tư cũ như bỏ sót nhiều dự án đầu tư có nguồn vốn tư nhân mà không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư, có tác động lớn đến môi trường nhưng không phải đánh giá sơ bộ tác động môi trường để sàng lọc trong giai đoạn chuẩn bị dự án; nhiều dự án đầu tư công, đầu tư, PPP không có hoặc chỉ tác động rất ít tới môi trường khi triển khai thực hiện nhưng vẫn phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường, gây tốn thêm thời gian và chi phí, lãng phí nguồn lực xã hội (như một số dự án quy định tại Điều 8 Luật Đầu tư công, khoản 1 Điều 4 Luật PPP, điểm e khoản 1 Điều 31 Luật Đầu tư) . Trên cơ sở này, Nhà nước đã ban hành các quy định về tiêu chí môi trường để phân loại dự án đầu tư, để hướng dẫn cơ quan tổ chức, cá nhân thi hành một cách đúng đắn.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ 3 nội dung đầu tiên về tiêu chí môi trường để phân loại dự án đầu tư theo quy định tại Điều 28 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây sẽ gọi tắt là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Các tiêu chí môi trường để phân loại dự án đầu tư

Khoản 1 Điều 28 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định về tiêu chí môi trường để phân loại dự án đầu tư bao gồm:

a) Quy mô, công suất, loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ;

b) Diện tích sử dụng đất, đất có mặt nước, khu vực biển; quy mô khai thác tài nguyên thiên nhiên;

c) Yếu tố nhạy cảm về môi trường gồm khu dân cư tập trung; nguồn nước được dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt; khu bảo tồn thiên nhiên theo quy định của pháp luật về đa dạng sinh học, thủy sản; các loại rừng theo quy định của pháp luật về lâm nghiệp; di sản văn hóa vật thể, di sản thiên nhiên khác; đất trồng lúa nước từ 02 vụ trở lên; vùng đất ngập nước quan trọng; yêu cầu di dân, tái định cư và yếu tố nhạy cảm khác về môi trường.

Như vậy, việc phân loại dự án đầu tư dựa trên các tiêu chí về môi trường gồm: tính chất, quy mô của loại hình dự án, diện tích đất, mặt nước bị chiếm dụng, môi trường sinh thái tự nhiên bị tác động. Theo đó, phương án này có thể khắc phục được những hạn chế của các phương án phân loại trước đây, bảo đảm tính thống nhất, khoa học, xuyên suốt trong quá trình phân loại dự án đầu tư, làm căn cứ áp dụng các công cụ quản lý về môi trường; đồng thời có thêm nhiều ưu điểm hơn.

Phân loại dự án đầu tư theo tiêu chí môi trường

Khoản 2 Điều 28 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định căn cứ tiêu chí về môi trường quy định tại khoản 1 Điều này, dự án đầu tư được phân thành nhóm I, II, III và IV.

Như vậy, dựa trên các tiêu chí đề cập phía trên, dự án đầu tư được phân thành 04 nhóm

a)         Nhóm I: có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao

b)        Nhóm II: có nguy cơ

c)         Nhóm III: có ít nguy cơ

d)        Nhóm IV: không có nguy cơ tác động xấu đến môi trường

Phương án phân loại này có ưu điểm là giảm thủ tục hành chính cho nhà đầu tư đối với nhiều dự án, nhận dạng những dự án nào cần phải đánh giá sơ bộ tác động môi trường và những dự án nào không để tiết kiệm thời gian và chi phí. 

Dự án đầu tư nhóm I

Theo khoản 3 Đièu 28 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định các dự án đầu tư nhóm I bao gồm:

a) Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn; dự án thực hiện dịch vụ xử lý chất thải nguy hại; dự án có nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất;

b) Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường; dự án không thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;

c) Dự án sử dụng đất, đất có mặt nước, khu vực biển với quy mô lớn hoặc với quy mô trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;   

d) Dự án khai thác khoáng sản, tài nguyên nước với quy mô, công suất lớn hoặc với quy mô, công suất trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;

đ) Dự án có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất quy mô trung bình trở lên nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;

e) Dự án có yêu cầu di dân, tái định cư với quy mô lớn.

Theo điều luật này, các dự án thuộc nhóm I là các dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao. Như vậy, các dự án thuộc nhóm này bắt buộc phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường để đảm bảo dự án diễn ra an toàn và đưa ra các phương án xử lý, phục hồi và bảo vệ môi trường trước khi được thực hiện.

Trên đây là tiêu chí phân loại dự án đầu tư và quy định về dự án nhóm I. Các nội dung tiếp theo sẽ được Luật Hoàng Anh phân tích rõ hơn ở Phần 2.

Luật Hoàng Anh