Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay thì môi trường chính là vấn đề nóng bỏng được chính phủ các quốc gia quan tâm hàng đầu, trong đó có Việt Nam. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự di dân tự do từ các tỉnh về thành phố lớn, việc xây dựng các công trình, các khu chung cư nhiều… nên đối mặt với những thách thức to lớn từ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Những vấn đề này đe dọa trực tiếp tới cuộc sống của con người và các sinh vật trê Trái Đất. Vì vậy, phòng ngừa, ứng phó với sự cố môi trường được coi là vấn đề cấp thiết và quan trọng của quốc gia. Nhận thấy được vấn đề này, Chính phủ đã đưa ra những quy định về phòng ngừa ứng phó sự cố môi trường nhằm giúp người dân có nhận thức đúng đắn và kịp thời có những hành động hợp lý trong công tác bảo vệ môi trường trong thời buổi hiện nay.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các quy định đầu tiên về tổ chức ứng phó sự cố môi trường theo Điều 125 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Trường hợp vượt quá khả năng ứng phó, người có thẩm quyền chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường phải báo cáo cấp trên trực tiếp.

Căn cứ theo khoản 5 Điều 125 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“5. Trường hợp vượt quá khả năng ứng phó, người có thẩm quyền chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường phải báo cáo cấp trên trực tiếp. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm phối hợp, hỗ trợ ứng phó sự cố môi trường khi được yêu cầu.”

Sự cố môi trường là sự cố xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc do biến đổi bất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái môi trường nghiêm trọng.

Sự cố môi trường không tự nhiên mà xảy ra, có thể là do sự tác động của tự nhiên nhưng chủ yếu là do hoạt động kinh doanh sản xuất của con người hiện nay. Vì vậy mỗi cá nhân, tổ chức phải nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong công tác ứng phó sự cố môi trường.

Sự cố môi trường được phân thành các cấp tùy theo quy mô và mức độ ô nhiễm để xác định thẩm quyền ứng phó sự cố phù hợp nhất. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp sự cố môi trường vượt quá khả năng ứng phó của mình thì cơ quan có thẩm quyền phải báo cáo lên cấp trên trực tiếp để phối hợp hỗ trợ sự cố môi trường một cách hiệu quả nhất.

Trường hợp phạm vi ô nhiễm, suy thoái môi trường của sự cố môi trường vượt ra ngoài phạm vi cơ sở, đơn vị hành chính thì người có thẩm quyền chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường phải báo cáo cấp trên trực tiếp để chỉ đạo ứng phó sự cố.

Khoản 6 Điều 124 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định như sau:

“6. Trường hợp phạm vi ô nhiễm, suy thoái môi trường của sự cố môi trường vượt ra ngoài phạm vi cơ sở, đơn vị hành chính thì người có thẩm quyền chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường phải báo cáo cấp trên trực tiếp để chỉ đạo ứng phó sự cố.”

Trong đó:

Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường, tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng, số lượng của thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

Người có trách nhiệm chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường

Nội dung này được quy định tại khoản 7 Điều 125 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Theo đó, người có trách nhiệm chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường quy định tại khoản 4 Điều này quyết, định thành lập sở chỉ huy ứng phó sự cố môi trường và tổ công tác xác định nguyên nhân sự cố môi trường trong trường hợp cần thiết.

Theo đó, người có trách nhiệm chỉ đạo ứng phó sự cố môi trường bao gồm chủ dự án đầu tư, cơ sở đối với sự cố môi trường trên phạm vi cơ sở; Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Trưởng Ban chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đối với sự cố môi trường cấp huyện, cấp tỉnh; Chủ tịch Ủy ban quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm Cứu nạn cấp tỉnh đối với sự cố môi trường cấp quốc gia.

Trách nhiệm của Bộ Y tế, Ủy ban nhân dân các cấp

Khoản 8 Điều 125 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định Bộ Y tế, Ủy ban nhân dân các cấp đánh giá phạm vi, đối tượng, mức độ tác động của sự cố môi trường đến sức khỏe con người và thực hiện các biện pháp phòng ngừa, hạn chế tác động.

Sự cố môi trường xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc do biến đổi bất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái môi trường nghiêm trọng, đồng thời điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng môi trường sống và sức khỏe của con người, Vì vậy, việc đánh giá đối tượng, tác động của sự cố môi trường là rất quan trọng và thiết thực nhằm tìm ra các phương án phòng ngừa, hạn chế tác động lên sức khỏe con người.

Ví dụ: Quyết định số 4290/QĐ-BYT ngày 13 tháng 10 năm 2020 của Bộ Y tế về việc ban hành kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do chất thải y tế, giai đoạn 2021 – 2025.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về luật bảo vệ môi trường

Luật Hoàng Anh