Trong thời gian qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong lĩnh vực tăng trưởng nền kinh tế quốc gia, nâng cao đời sống tinh thần và vật chất của người dân. Tuy nhiên, quá trình phát triển nền kinh tế công nghiệp đã bộc lộ nhiều bất cập và tạo ra nhiều áp lực lớn lên môi trường, các hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Mối liên hệ giữa đa djang sinh học và sức khỏe con người đang dần trở thành một vấn đề chính trị quốc tế bởi những bằng chứng khoa học được xây dựng dựa trên các tác động sức khỏe toàn cầu do tổn thất đa dạng sinh học gây ra. Đồng thời, nó cũng liên hệ chặt chẽ với biến đổi khí hậu. Trước thực tế này, đòi hỏi các cơ quan nhà nước của Việt Nam phải đưa ra các quy định cụ thể về đa dạng sinh học nhằm phổ biến và nâng cao nhận thức của cộng đồng và trách nhiệm bảo vệ sự đa dạng sinh học của mọi người.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về đa dạng sinh học theo Điều 6 Luật Đa dạng sinh học số 32/VBHN-VPQH ngày 10 tháng 12 năm 2028 (sau đây được gọi là Luật Đa dạng sinh học năm 2018).

Trách nhiệm của Chính phủ

Căn cứ vào khoản 1 Điều 6 Luật Đa dạng sinh học năm 2018 quy định như sau:

“1. Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về đa dạng sinh học.”

Chính phủ Việt Nam là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, cơ quan chấp hành của Quốc hội. Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và báo cáo công tác trước Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước.

Theo đó, trách nhiệm quản lý nhà nước về đa dạng sinh học cũng được xác định rõ theo hướng thống nhất quản lý nhà nước.

Trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường

Khoản 2 Điều 6 Luật Đa dạng sinh học năm 2018 quy định:

“2. Bộ Tài nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về đa dạng sinh học.”

Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về các lĩnh vực: Đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản, địa chất; môi trường; khí tượng thủy văn; biến đổi khí hậu; đo đạc và bản đồ; quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo; viễn thám; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ.

Bảo tồn đa dạng sinh học là việc bảo vệ sự phong phú của các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng, đặc thù hoặc đại diện; bảo vệ môi trường sống tự nhiên thường xuyên hoặc theo mùa của loài hoang dã, cảnh quan môi trường, nét đẹp độc đáo của tự nhiên; nuôi, trồng, chăm sóc loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; lưu giữ và bảo quản lâu dài các mẫu vật di truyền.

Như vậy việc quản lý về bảo tồn và phát triển đa dạng học sẽ do Bộ Tài nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm chuyên môn và báo cáo lên Chính phủ.

Trách nhiệm của Bộ, cơ quan ngang bộ

Nội dung này được quy định cụ thể tại khoản 3 Điều 6 Luật Đa dạng sinh học năm 2018.

Theo đó, Bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện quản lý nhà nước về đa dạng sinh học theo phân công của Chính phủ.

Ví dụ: Thông tư số 01/2008/TT-BTC ngày 03 tháng 01 năm 2007 về Hướng dẫn lập, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí ngân sách nhà nước đối với việc thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về Đa dạng sinh học đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 thực hiện Công ước Đa dạng sinh học và Nghị định thư Cartagena về An toàn sinh học.

Trong đó, nguồn kinh phí và nội dung chi thực hiện nhiệm vụ, dự án, đề án như sau:

“a) Chi từ nguồn vốn đầu tư phát triển:

- Xây dựng mạng lưới quan trắc tài nguyên-môi trường và đa dạng sinh học tại các vùng đất ngập nước và vùng biển quan trọng.

- Nâng cấp các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia có đủ năng lực phân tích, đánh giá rủi ro và xác định chuẩn xác các sinh vật biến đổi gen và sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen.

 - Đầu tư tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật, trang thiết bị cho cơ quan đầu mối quốc gia, đơn vị chức năng thuộc các Bộ quản lý ngành, lĩnh vực về an toàn sinh học.

- Phục hồi và phát triển các hệ sinh thái đất ngập nước và biển.

b) Chi từ nguồn kinh phí sự nghiệp đào tạo:

- Đào tạo nguồn nhân lực cho công tác nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực công nghệ sinh học hiện đại và an toàn sinh học

- Đào tạo cán bộ chuyên môn có đủ trình độ, năng lực trong việc khảo nghiệm, đánh giá rủi ro, quản lý rủi ro, phân tích và xác định các sinh vật biến đổi gen và sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen.

c) Chi từ nguồn kinh phí sự nghiệp nghiên cứu khoa học:

- Nghiên cứu cơ bản về tài nguyên sinh vật: đặc điểm sinh học, sinh thái của các loài sinh vật đặc hữu, quý hiếm và các hệ sinh thái đặc thù, nhạy cảm.

 - Nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực quản lý an toàn sinh học; phát hiện và xác định chính xác các sinh vật biến đổi gen, sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen; phân tích, đánh giá rủi ro và quản lý an toàn sinh học đối với sinh vật biến đổi gen.

- Nghiên cứu, ứng dụng và phát triển các tri thức bản địa, đặc biệt về cây, con làm thuốc và các nghề chế biến lâm sản ngoài gỗ truyền thống.

- Tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật, tổ chức thẩm định và công nhận các phòng thí nghiệm thuộc các viện nghiên cứu và trường học có đủ năng lực: phân tích, nhận biết, xác định các sinh vật biến đổi gen và sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen; đánh giá rủi ro, quản lý và giám sát rủi ro do các sinh vật biến đổi gen và sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen gây ra.

d) Chi từ nguồn kinh phí sự nghiệp kinh tế:

- Xây dựng quy hoạch về quản lý tổng hợp dải ven biển; quy hoạch hệ thống bảo tồn chuyển vị theo 8 vùng lãnh thổ; quy hoạch các khu bảo tồn đất ngập nước và biển.

- Xây dựng mô hình khảo nghiệm, đánh giá rủi ro, quản lý và giám sát rủi ro đối với cây trồnh biến đổi gen.

- Điều tra, đánh giá các nguồn gen cây trồng, vật nuôi, vi sinh vật nông nghiệp.

- Đánh giá hiện trạng, khai thác, sử dụng tài nguyên gỗ và lâm sản ngoài gỗ; xây dựng, triển khai thực hiện các mô hình phát triển bền vững lâm sản, các mô hình quản lý tổng hợp tài nguyên đất ngập nước và biển phù hợp với tập quán của cộng đồng địa phương.

- Điều tra, đánh giá tiềm năng mạng lưới du lịch sinh thái trên toàn quốc.

- Điều tra, đánh giá hiện trạng rừng ngập mặn; điều tra, khảo sát, lập hồ sơ và đề nghị công nhận các khu bảo tồn đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế; xây dựng và đề cử các khu bảo tồn thiên nhiên đủ tiêu chuẩn để được công nhận là khu di sản thiên nhiên thế giới, khu dự trữ sinh quyển thế giới và di sản ASEAN.

- Xây dựng, triển khai thực hiện các mô hình bảo tồn và phát triển các loài cây trồng, vật nuôi quý hiếm bản địa.

đ) Chi từ nguồn kinh phí sự nghiệp môi trường:

- Kiểm soát ngăn chặn sinh vật lạ xâm lấn gây ảnh hưởng xấu đến môi trường.

- Nâng cao năng lực quản lý nhà nước về an toàn sinh học cho các cán bộ quản lý thuộc các Bộ, ngành và địa phương.

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng về đa dạng sinh học và an toàn sinh học, về các rủi ro do công nghệ sinh học hiện đại và sử dụng các sản phẩm của công nghệ sinh học hiện đại, nhất là các sinh vật biến đổi gen, sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen có thể gây ra; tăng cường năng lực giám sát xã hội về an toàn sinh học đối với sinh vật biến đổi gen và sản phẩm, hàng hoá có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen.

- Xây dựng, đưa vào hoạt động và thống nhất quản lý hệ thống cơ sở dữ liệu, thông tin về đa dạng sinh học và an toàn sinh học.

- Xây dựng chương trình hành động đa dạng sinh học phù hợp với các vùng lãnh thổ: Đông Bắc Bộ, Tây Bắc Bộ, đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Nam trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ.

- Hợp tác quốc tế về bảo tồn đa dạng sinh học và an toàn sinh học; mở rộng và tăng cường hợp tác song phương và đa phương với các nước trên thế giới để học tập kinh nghiệm, thu hút đầu tư và nâng cao năng lực quản lý an toàn sinh học ở nước ta.

- Hoạt động của Hội đồng an toàn sinh học cấp quốc gia, Hội đồng an toàn sinh học cấp ngành.

e) Chi từ nguồn quản lý hành chính:

- Xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách về quản lý đa dạng sinh học; về quản lý an toàn sinh học.

- Hoạt động của Văn phòng giúp việc và Ban chỉ đạo liên ngành thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia.

g) Chi từ nguồn đầu tư khác thông qua các chương trình, dự án hợp tác quốc tế song phương và đa phương; nguồn vốn từ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước và ở nước ngoài cho quản lý an toàn sinh học theo quy định của pháp luật.”

Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp

Khoản 4 Điều 6 Luật Đa dạng sinh học năm 2018 quy định Ủy ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện quản lý nhà nước về đa dạng sinh học theo phân cấp của Chính phủ.  

Ví dụ: Quyết định số 41/2013/QĐ-UBND ngày 24 tháng 12 năm 2013 của Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên Ban hành Quy chế phối hợp liên ngành quản lý đa dạng sinh học và an toàn sinh học trên địa bàn tỉnh Phú Yên.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về Luật Đa dạng sinh học năm 2018

Luật Hoàng Anh