Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay thì môi trường chính là vấn đề nóng bỏng được chính phủ các quốc gia quan tâm hàng đầu, trong đó có Việt Nam. Trong điều kiện đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, các hoạt động sản xuất công nghiệp, kinh doanh, dịch vụ ngày càng đa dạng và đang tạo ra những tác động, áp lực rất lớn lên môi trường. Do đó, đòi hỏi mỗi quốc gia phải có những nội dung quản lý thích hợp và những giải pháp quan trọng trong các chiến lược, kế hoạch hành động quốc gia về môi trường.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ phân tích các trách nhiệm trong hội nhập và hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường theo Điều 156 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17 tháng 11 năm 2020 (sau đây được gọi là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

Trách nhiệm của Nhà nước

Nội dung này được quy định chi tiết tại khoản 1 và khoản 2 Điều 156 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 như sau:

“1. Nhà nước khuyến khích việc chủ động hội nhập quốc tế về bảo vệ môi trường, tập trung cho các lĩnh vực quản lý và bảo vệ các thành phần môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học, tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu; bảo đảm về nguồn lực và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết trong điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế có liên quan đến môi trường, đáp ứng xu thế hội nhập quốc tế, hỗ trợ cho hội nhập quốc tế về kinh tế.

2. Nhà nước khuyến khích đầu tư, hợp tác và hỗ trợ quốc tế cho công tác quản lý nhà nước, đào tạo nguồn nhân lực, chia sẻ thông tin và dữ liệu môi trường, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ tiên tiến, bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học và các hoạt động khác về bảo vệ môi trường; ứng phó, giải quyết sự cố môi trường và các vấn đề liên quan đến môi trường ở phạm vi quốc gia, khu vực, toàn cầu và xuyên biên giới.”

Hội nhập quốc tế là một quá trình tất yếu, có lịch sử phát triển lâu dài và có nguồn gốc, bản chất xã hội của lao động và sự phát triển văn minh của quan hệ giữa con người với con người. Theo đó, về bản chất, hội nhập quốc tế chính là một hình thức phát triển cao của hợp tác quốc tế.

Nói chung, hội nhập và hợp tác quốc tế về lĩnh vực bảo vệ môi trường đã góp phần nâng cao vai trò, vị thế và uy tín của Việt Nam với vai trò là một thành viên tích cực và có trách nhiệm đối với cộng đồng quốc tế, đồng thời mang lại những lợi ích về nhiều mặt cho đất nước trong suốt thời gia qua.

Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân

Khoản 3 Điều 156 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định

“3. Tổ chức, cá nhân chủ động thực hiện các yêu cầu, điều kiện và tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến môi trường được quốc tế công nhận và áp dụng rộng rãi để nâng cao năng lực cạnh tranh trong thương mại quốc tế; phòng ngừa và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.”

Năng lực cạnh tranh là thể hiện thực lực và lợi thế của chủ thể kinh doanh so với đối thủ cạnh tranh trong việc thỏa mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi ngày càng cao hơn.

Quan hệ giữa thương mại và môi trường ngày một chặt chẽ và đang trở thành một vấn đề quan trọng trong quan hệ thương mại quốc tế. Do đó, nhận thức được sự cần thiết trong bảo vệ môi trường với thúc đẩy phát triển bền vững các nguồn lực đã hình thành nên các biện pháp chính sách môi trường và được Chính phủ thực thi thông qua các công cụ pháp lý hoặc các công cụ kinh tế. Các công cụ pháp lý được sử dụng như là các biện pháp kiểm soát và bắt buộc, bao gồm: Các tiêu chuẩn quy định những đặc tính của sản phẩm; Các quy định về các phương pháp sản xuất và chế biến (PPM) và các tiêu chuẩn về ô nhiễm; Cấm xuất nhập khẩu các mặt hàng độc hại hoặc gây nguy hại cho sức khoẻ; Hạn chế xuất nhập khẩu để bảo vệ và phát triển bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên; Các yêu cầu về bao bì, đóng gói và nhãn mác. Các công cụ kinh tế bao gồm các khoản thuế đánh vào sản phẩm độc hại hoặc gây nguy hại cho sức khoẻ; phí đối với sản phẩm phế thải, các biện pháp kiểm soát dựa vào giá cả và trợ cấp môi trường.

Những biện pháp và chính sách môi trường đối với sản phẩm nêu trên được thể hiện một cách rõ nét trong các Hiệp định thương mại của Tổ chức thương mại thế giới (WTO), các công ước quốc tế về môi trường, các hiệp định thương mại và môi trường khu vực và song phương, các tiêu chuẩn về môi trường như ISO 14000, ISO 9000, HACCP… và những quy định cụ thể khác của các nước.

Trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường

Khoản 4 Điều 156 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan đầu mối tổng hợp các hoạt động hội nhập và hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường. Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức thực hiện hội nhập và hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường trong phạm vi quản lý.

Theo đó, có thể thấy, công tác hợp tác quốc tế của Bộ TN&MT đang được đẩy mạnh với nhiều chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả trên các mặt. Thực hiện chủ trương chung về chủ động hội nhập quốc tế toàn diện, công tác hợp tác quốc tế của ngành tài nguyên và môi trường đã và đang tiếp tục theo một số định hướng chính như đẩy mạnh chủ động hội nhập quốc tế trên tất cả các lĩnh vực chuyên môn thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước của Bộ; thúc đẩy vai trò, tiếng nói và sự hiện diện của Việt Nam trên các diễn dần và trong các khuôn khổ hợp tác quốc tế về tài nguyên và môi trường. Đồng thời, thu hút các nguồn lực đầu tư và hỗ trợ kỹ thuật nhằm tăng cường năng lực quản lý nhà nước của ngành tài nguyên và môi trường ở các cấp trung ương và địa phương.

Hiện nay, Bộ có hoạt động hợp tác trong 95 khuôn khổ hợp tác đa phương. Nhóm các đối tác và khuôn khổ hợp tác đa phương chiến lược bao gồm: Ngân hàng Thế giới, các tổ chức của Liên Hợp Quốc, các Công ước đa phương về môi trường và khí hậu mà Bộ là cơ quan đầu mối quốc gia, Quỹ Môi trường toàn cầu, ASEAN, ASEAN+, Uỷ hội sông Mê Công quốc tế...

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về luật bảo vệ môi trường

Luật Hoàng Anh