Ứng dụng dữ liệu ảnh viễn thám như thế nào?

Viễn thám là hoạt động được ứng dụng và phát triển từ lâu ở Việt Nam cũng như trên thế giới. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về hoạt động viễn thám còn chưa rõ ràng và thống nhất. Vì lẽ đó, năm 1980, Cục Viễn thám Quốc gia được thành lập với chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước về viễn thám; tổ chức thực hiện các dịch vụ công về viễn thám theo quy định của pháp luật. Việc thành lập Cục viễn thám quốc gia nhằm là đầu mối cho thống nhất trong quản lý nhà nước, tuy nhiên để xây dựng hệ thống văn bản quản lý và quy hoạch phát triển lĩnh vực viễn thám với tầm nhìn chiến lược cần có thời gian nhất định. Trong bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ trình bày ứng dụng dữ liệu ảnh viễn thám theo Điều 6 Nghị định số 03/2019/NĐ-CP ngày 04/01/2019 của Chính phủ về hoạt động viễn thám (sau đây được gọi là Nghị định 03/2019/NĐ-CP).

Theo Nghị định 03/2019/NĐ-CP thì viễn thám được hiểu là lĩnh vực khoa học công nghệ cho phép nghiên cứu, thu thập các thông tin về các đối tượng địa lý mà không cần tiếp xúc trực tiếp với chúng. Dữ liệu ảnh viễn thám là thông tin, hình ảnh đối tượng địa lý được thu nhận từ vệ tinh viễn thám. Siêu dữ liệu viễn thám là các thông tin mô tả về dữ liệu, sản phẩm viễn thám bao gồm nội dung, nguồn gốc, chất lượng và các thông tin khác có liên quan.

Theo đó, dữ liệu ảnh viễn thám được khai thác và sử dụng phục vụ các hoạt động sau:

Quan trắc, giám sát về ô nhiễm môi trường

Quan trắc môi trường là hoạt động theo dõi, giám sát chất lượng môi trường định kỳ. Mục đích của việc làm này nhằm phân tích môi trường đang bị ảnh hưởng ở mức độ nào và hoạt động sản xuất kinh doanh có tác động như thế nào đến môi trường.

Như vậy, quan trắc, giám sát về ô nhiễm môi trường bao gồm: đất, nước do chất thải sinh hoạt và chất thải công nghiệp; không khí do khí phát thải công nghiệp và sinh hoạt; ô nhiễm môi trường do thiên tai, các khoáng chất tự nhiên độc hại phát tán vào môi trường, khai thác khoáng sản; kiểm kê khí nhà kính.

Cụ thể: Giám sát biến động ô nhiễm, rò rỉ dầu trên mặt (thông qua chỉ thị thực vật), nghiên cứu quản lý biến động đô thị hóa, nghiên cứu hiện tượng đảo nhiệt đô thị (urban heat island)

Thu thập, phân tích, điều tra, đánh giá thông tin

Dữ liệu ảnh viễn thám, siêu dữ liệu, sản phẩm viễn thám phải được cập nhật thường xuyên, cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quan trắc, giám sát tài nguyên, môi trường, tìm kiếm cứu nạn, phòng chống thiên tai, quốc phòng, an ninh. Trong ngành khí tượng, ảnh viễn thám được dùng để dự báo thời tiết, dự báo thiên tai liên quan đến biến đổi khí hậu bề mặt đất, mây…

Như vậy, công tác thu thập thông tin, dữ liệu, phân tích, điều tra, đánh giá, theo dõi diễn biến tài nguyên, môi trường định kỳ và đột xuất nhằm đưa ra các báo cáo phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; phòng, chống thiên tai; giám sát hạn hán, cảnh báo cháy rừng, diễn biến lũ lụt, cứu hộ cứu nạn và ứng phó với biến đổi khí hậu; hiện trạng sản xuất nông nghiệp.

Xây dựng bản đồ

Xây dựng, cập nhật bản đồ chuyên đề và cơ sở dữ liệu chuyên đề về hiện trạng tài nguyên thiên nhiên và môi trường, thực trạng biến đổi khí hậu; lập bản đồ địa chất các tỷ lệ.

Theo đó, ảnh viễn thám là một công cụ đắc lực phục vụ cho ngành bản đồ, thành lập các loại bản đồ địa hình và bản đồ chuyên đề ở nhiều tỉ lệ khác nhau.

Cập nhật cơ sở dữ liệu

Cơ sở dữ liệu nền địa lý có lợi thế là dễ dàng tích hợp dữ liệu từ các cơ sở dữ liệu thông tin chuyên ngành. Trên nền tảng Cơ sở dữ liệu nền địa lý, các dữ liệu thông tin chuyên ngành có thể phản ánh lẫn nhau trên cùng một đối tượng. Điều này là rất quan trọng trong công tác hành chính nhà nước.

Hệ thống bản đồ địa hình quốc gia là tập hợp bản đồ địa hình trên đất liền, đảo, quần đảo và bản đồ địa hình đáy biển được xây dựng theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, dãy tỷ lệ quy định, trong hệ tọa độ quốc gia và hệ độ cao quốc gia để sử dụng thống nhất trong cả nước.

Theo đó, việc thu thập ảnh viễn thám có tác dụng cập nhật cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia, hệ thống bản đồ địa hình quốc gia.

Phục vụ công tác quốc phòng an ninh

Hiện nay, Ảnh viễn thám là ứng dụng bản đồ dữ liệu để lập bản đồ tội phạm đã trở thành một công cụ cần thiết trong các cơ quan thực thi pháp luật trên toàn thế giới, có lẽ là một trong những công cụ có giá trị nhất hiện có. Tư liệu ảnh viễn thám cho phép lập bản đồ tội phạm là một trong yếu tố quan trọng của việc phân tích tội phạm.

Một số ứng dụng của ảnh viễn thám trong việc phục vụ công tác an ninh quốc phòng như:

• Giả lập bản đồ địa hình 2D, 3D;
• Theo dõi giám sát biên giới, hải đảo;
• Tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ trên biển;
• Theo dõi giám sát sự bồi đắp các đảo, bờ biển,…;
• Giám sát Nhận dạng tàu thuyền trên biển;
• Hỗ trợ Quy hoạch quản lý cơ sở hạ tầng;
• Giám sát việc xây dựng căn cứ, trang phương tiện…