Bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra được quy định như thế nào?

Những quy định chung về trưng dụng tài sản

Theo quy định tại khoản 2 Điều 2 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008,

"Điều 2. Giải thích từ ngữ

2. Trưng dụng tài sản là việc Nhà nước sử dụng có thời hạn tài sản của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư thông qua quyết định hành chính trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia".

Theo khái niệm trên, có thể thấy, nếu như trưng mua tài sản là việc Nhà nước mua tài sản của tổ chức (không bao gồm cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị vũ trang nhân dân), cá nhân, hộ gia đình, Nhà nước có quyền sở hữu tài sản trưng mua kể từ thời điểm quyết định trưng mua tài sản có hiệu lực thi hành. Thì trưng dụng tài sản là việc sử dụng có thời hạn của Nhà nước đối với tài sản của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư. Khi kết thúc thời hạn sử dụng, Nhà nước hoàn trả tài sản cho chủ sở hữu tài sản trưng dụng.

Việc trưng dụng tài sản được thực hiện thông qua quyết định hành chính trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia. Đó là đất nước trong tình trạng chiến tranh hoặc trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, an ninh quốc gia có nguy cơ bị đe dọa, mục tiêu quan trọng về an ninh quốc gia có khả năng bị xâm phạm hoặc cần được tăng cường bảo vệ, hay khi phải đối phó với nguy cơ hoặc để khắc phục thảm họa do thiên tai, dịch bệnh gây ra trên diện rộng (Điều 5 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008).

Trưng dụng tài sản được quyết định bởi  Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ trưởng Bộ Y tế, Bộ trưởng Bộ Công thương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (Điều 24 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008).

Tài sản thuộc đối tượng trưng dụng bao gồm: Nhà, đất và tài sản khác gắn liền với đất; Máy móc, thiết bị, phương tiện giao thông vận tải, thông tin liên lạc và phương tiện kỹ thuật khác (Điều 23 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008).

Quy định pháp luật về bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra

Theo chính sách trưng mua, trưng dụng được quy định tại Điều 3 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008, người có tài sản trưng dụng bị thiệt hại về tài sản do việc trưng dụng gây ra thì được bồi thường thiệt hại theo giá thị trường.

Việc bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra được quy định tại Điều 34 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008:

“Điều 34. Bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra

1. Người có tài sản trưng dụng được bồi thường thiệt hại trong các trường hợp sau đây:

a) Tài sản trưng dụng bị mất;

b) Tài sản trưng dụng bị hư hỏng;

c) Người có tài sản trưng dụng bị thiệt hại về thu nhập do việc trưng dụng tài sản trực tiếp gây ra.

2. Mức bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra do người quyết định trưng dụng tài sản thỏa thuận với người có tài sản trưng dụng theo nguyên tắc quy định tại các điều 35, 36 và 37 của Luật này. Trường hợp không thỏa thuận được thì người quyết định trưng dụng tài sản quyết định mức bồi thường; nếu người có tài sản trưng dụng không đồng ý với mức bồi thường này thì vẫn phải chấp hành nhưng có quyền khiếu nại. Trong trường hợp cần thiết, người có thẩm quyền quyết định trưng dụng tài sản có thể thành lập hội đồng để xác định mức bồi thường.

3. Trường hợp người có tài sản trưng dụng không nhận bồi thường thì được ghi vào biên bản hoàn trả tài sản.

4. Trường hợp tài sản trưng dụng là tài sản nhà nước giao cho các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập bị mất hoặc bị hư hỏng thì được bố trí kinh phí theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước để mua mới hoặc sửa chữa”.

Căn cứ quy định trên, tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài có quyền sở hữu tài sản hoặc quyền sử dụng tài sản thuộc đối tượng trưng dụng được bồi thường thiệt hại trong các trường hợp sau: Tài sản trưng dụng bị mất; Tài sản trưng dụng bị hư hỏng; Người có tài sản trưng dụng bị thiệt hại về thu nhập do việc trưng dụng tài sản trực tiếp gây ra.

Quy định về các trường hợp được bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra nhằm đảm bảo nguyên tắc việc trưng mua, trưng dụng tài sản phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người có tài sản; cá nhân, pháp nhân có quyền dân sự bị xâm phạm được bồi thường toàn bộ thiệt hại.

Mức bồi thường thiệt hại do việc trưng dụng tài sản gây ra phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể trên.

Trước hết, Người quyết định trưng dụng tài sản (Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ trưởng Bộ Y tế, Bộ trưởng Bộ Công thương, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh) thỏa thuận với người có tài sản trưng dụng theo nguyên tắc quy định tại các điều 35, 36 và 37 của Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008.

Sau đó, trong trường hợp không thỏa thuận được thì người quyết định trưng dụng tài sản quyết định mức bồi thường. Nếu tổ chức, cá nhân, hộ gia đình, cộng đồng dân cư trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài có quyền sở hữu tài sản hoặc quyền sử dụng tài sản thuộc đối tượng trưng dụng không đồng ý với mức bồi thường này thì vẫn phải chấp hành nhưng có quyền khiếu nại theo quy định tại Điều 10 Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản năm 2008.

Bên cạnh đó, trong trường hợp cần thiết, người có thẩm quyền quyết định trưng dụng tài sản có thể thành lập hội đồng để xác định mức bồi thường.

Trường hợp người có tài sản trưng dụng không nhận bồi thường thì được ghi vào biên bản hoàn trả tài sản.

Trường hợp tài sản trưng dụng là tài sản nhà nước giao cho các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập bị mất hoặc bị hư hỏng thì được bố trí kinh phí theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước để mua mới hoặc sửa chữa. 

Luật Hoàng Anh