Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại không phải đăng ký kinh doanh như thế nào?

Căn cứ vào Điều 7 Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010, quy định cụ thể như sau:

“Điều 7. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh

1. Căn cứ vào quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan, Chính phủ quy định chi tiết việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh.

2. Căn cứ vào quy định của Luật này, quy định của Chính phủ và điều kiện cụ thể của địa phương, Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn, ban quản lý chợ, khu thương mại triển khai thực hiện các biện pháp cụ thể để bảo đảm chất lượng, số lượng, an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng khi mua, sử dụng hàng hóa, dịch vụ của cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh.”

Quy định này được hướng dẫn chi tiết bởi Chương 2 Nghị định số 99/2011/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh thì phải cần đến trách nhiệm của chính cá nhân đó với người tiêu dùng, trách nhiệm của Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại và cả trách nhiệm của Ủy ban nhân cấp xã.

Trách nhiệm của cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh

Theo Điều 4 Nghị định số 99/2011/NĐ-CP, những trách nhiệm của cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng bao gồm:

“Điều 4. Trách nhiệm của cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh

1. Bảo đảm chất lượng, số lượng, công dụng, an toàn thực phẩm của hàng hóa, dịch vụ mà mình cung cấp cho người tiêu dùng theo quy định của pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng, pháp luật về thương mại và các pháp luật khác có liên quan.

2. Không được cung cấp cho người tiêu dùng các loại hàng hóa, dịch vụ quy định tại khoản 1 Điều 5 Nghị định số 39/2007/NĐ-CP ngày 16 tháng 3 năm 2007 của Chính phủ về cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh.

3. Cung cấp đúng, đầy đủ thông tin về hàng hóa, dịch vụ mà mình cung cấp cho người tiêu dùng theo quy định của pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng, pháp luật về thương mại và pháp luật khác có liên quan.

4. Đổi hàng hóa hoặc trả lại tiền và nhận lại hàng hóa cho người tiêu dùng trong trường hợp hàng hóa do mình cung cấp không đảm bảo chất lượng, số lượng, công dụng như thông tin mà mình cung cấp.

5. Chấp hành quyết định thu hồi hàng hóa trong trường hợp hàng hóa do mình cung cấp thuộc diện phải thu hồi và chịu chi phí để tiêu hủy hàng hóa trong trường hợp hàng hóa phải tiêu hủy theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.

6. Ngoài các quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Điều này, cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh hoạt động trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại phải thực hiện đầy đủ các quy định về bảo vệ người tiêu dùng theo nội quy do Ban Quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại ban hành và được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.”

Vậy câu hỏi được đặt ra là khi người tiêu dùng mua hàng hóa từ những “chợ tạm, chợ cóc”, người bán hàng rong không thể quản lý hết được bởi Ban Quản lý chợ hay Ủy ban nhân dân cấp xã thì quyền lợi người tiêu dùng được bảo đảm như thế nào nếu xảy ra tranh chấp. Ở đây có một lỗ hổng pháp luật trong việc quản lý các cá nhân hoạt động thương mại như thế, cần được cải thiện trong thời gian tới bởi bộ phận này chiếm tỉ lệ không nhỏ, kiểm soát khó khăn. Những cá nhân hoạt động ngoài phạm vi chợ, trung tâm thương mại này phải tự chấp hành pháp luật liên quan đến quan hệ giao dịch hàng hóa như vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm, về giá cả, chất lượng hàng hóa,… đồng thời người tiêu dùng cũng thật cẩn trọng khi mua hàng hóa từ các cá nhân hoạt động thương mại độc lập không phải đăng ký kinh doanh ngoài phạm vi chợ, trung tâm thương mại.

Trách nhiệm của Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại

Đối với các cá nhân hoạt động thương mại không phải đăng ký kinh doanh mà hoạt động trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại thì phải chịu sự quản lý của Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại đó. Và trách nhiệm của những Ban quản lý này được quy định cụ thể tại Nghị định số 99/2011/NĐ-CP của Chính phủ như sau:

“Điều 5. Trách nhiệm của Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại

1. Ban hành nội quy theo quy định của pháp luật trong đó phải có các nội dung cơ bản về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bao gồm:

a) Quyền và trách nhiệm của người tiêu dùng;

b) Quyền và trách nhiệm của người bán hàng;

c) Người có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết yêu cầu, phản ánh của người tiêu dùng;

d) Biện pháp xử lý vi phạm.

2. Hòa giải tranh chấp giữa người tiêu dùng và người bán hàng trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại khi được yêu cầu.

3. Đặt và duy trì hoạt động của cân đối chứng, thiết bị đo lường tại các chợ, trung tâm thương mại để người tiêu dùng tự kiểm tra về số lượng, khối lượng hàng hóa.

4. Thường xuyên giám sát chất lượng, số lượng của hàng hóa trong khu vực chợ, trung tâm thương mại.

5. Thiết lập, niêm yết công khai đường dây nóng để tiếp nhận, giải quyết các yêu cầu của người tiêu dùng phù hợp với cấp độ chợ, trung tâm thương mại đã được phân loại theo quy định của pháp luật.

6. Định kỳ sáu (06) tháng một lần thông báo, phối hợp với các cơ quan chức năng về thương mại, quản lý thị trường, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng trong việc kiểm soát chất lượng, số lượng, nguồn gốc, an toàn thực phẩm đối với hàng hóa, dịch vụ trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại do mình quản lý.

7. Báo cáo cơ quan có thẩm quyền trong trường hợp phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và quy định của pháp luật có liên quan khác.

8. Xử lý vi phạm theo nội quy đã được phê duyệt.”

Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mai có trách nhiệm ban hành các nội quy theo quy định của pháp luật (nội quy này cần được trình Ủy ban nhân dân cấp xã phê duyệt) để các cá nhân có liên quan có thể biết được làm gì hay không được làm gì trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại và từ đó có thể dựa vào nội quy ban hành để xử lý cá nhân có hành vi vi phạm. Tại các địa bàn xã phường có Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mai thì Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động của Ban quản lý này, xem có thực hiện đúng và đầy đủ theo nội quy đã ban hành và phê duyệt trước đó hay không.

Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã

Trong trường hợp không có Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại thì Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ trực tiếp có trách nhiệm thực hiện các biện pháp để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại trên địa bàn. Nghị định số 99/2011/NĐ-CP của Chính phủ quy định cụ thể tại Điều 6 như sau:

“Điều 6. Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã

1. Kiểm tra, giám sát hoạt động của các Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại trên địa bàn trong việc thực hiện nội quy đã được phê duyệt. Trong trường hợp không có Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại thì Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm thực hiện các biện pháp để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại.

2. Quản lý, kiểm tra hoạt động của các cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh hoạt động trên địa bàn xã ngoài phạm vi chợ, trung tâm thương mại để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

3. Phối hợp với các cơ quan chức năng cấp huyện, tỉnh về thương mại, quản lý thị trường, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng trong việc quản lý, kiểm tra hoạt động kinh doanh của các cá nhân hoạt động thương mại trên địa bàn.

4. Xử lý các vi phạm về bảo vệ người tiêu dùng theo thẩm quyền và theo quy định của pháp luật.

5. Tuyên truyền, khuyến khích các cá nhân không hoạt động thương mại ngoài phạm vi chợ, trung tâm thương mại; tạo điều kiện để các cá nhân hoạt động kinh doanh trong phạm vi chợ, trung tâm thương mại.”

Khoản 5 Điều 6 của Nghị định trên đã phần nào quy định cách thức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong quan hệ mua bán hàng hóa với cá nhân kinh doanh ngoài phạm vi chợ, trung tâm thương mại, nhưng chưa thực sự quyết liệt và có hiệu quả lớn khi thực tế, chúng ta đều thấy được lượng người bán hàng rong cực nhiều, hàng hóa họ bán không thể kiểm soát được nguồn gốc cũng như chất lượng nên khó có thể bảo vệ người tiêu dùng trong trường hợp này. Đây được xem là một điểm yếu trong quy định pháp luật hiện hành, kiến nghị trong thời gian tới, Chính phủ sẽ quy định chặt chẽ hơn và đưa ra những phương thức xử lý rõ ràng giúp hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Luật Hoàng Anh