Các hành vi nào bị cấm theo pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng?

Theo quy định tại Điều 10 Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010 thì thực hiện một trong các hành vi sau đều bị pháp luật nghiêm cấm:

“Điều 10. Các hành vi bị cấm

1. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ lừa dối hoặc gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng thông qua hoạt động quảng cáo hoặc che giấu, cung cấp thông tin không đầy đủ, sai lệch, không chính xác về một trong các nội dung sau đây:

a) Hàng hóa, dịch vụ mà tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ cung cấp;

b) Uy tín, khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ;

c) Nội dung, đặc điểm giao dịch giữa người tiêu dùng với tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.

2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ quấy rối người tiêu dùng thông qua tiếp thị hàng hóa, dịch vụ trái với ý muốn của người tiêu dùng từ 02 lần trở lên hoặc có hành vi khác gây cản trở, ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt bình thường của người tiêu dùng.

3. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ ép buộc người tiêu dùng thông qua việc thực hiện một trong các hành vi sau đây:

a) Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc các biện pháp khác gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tài sản của người tiêu dùng;

b) Lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người tiêu dùng hoặc lợi dụng thiên tai, dịch bệnh để ép buộc giao dịch.

4. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thực hiện hoạt động xúc tiến thương mại, đề nghị giao dịch trực tiếp với đối tượng là người không có năng lực hành vi dân sự hoặc người mất năng lực hành vi dân sự.

5. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ yêu cầu người tiêu dùng thanh toán hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp mà không có thỏa thuận trước với người tiêu dùng.

6. Người tiêu dùng, tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ lợi dụng việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác.

7. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người tiêu dùng hoặc lợi dụng thiên tai, dịch bệnh để cung cấp hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng.

8. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng.”

Trước hết theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 thì tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ là tổ chức, cá nhân thực hiện một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm:

- Thương nhân theo quy định của Luật thương mại;

- Cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh.

08 trường hợp tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ bị cấm thực hiện các hành vi do gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng, bao gồm:

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ lừa dối hoặc gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng

Thông qua các hoạt động quảng cáo hoặc che giấu, cung cấp thông tin không đầy đủ, sai lệch, không chính xác về:

- Hàng hóa, dịch vụ mà tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ cung cấp. Ví dụ người bán quảng cáo không đúng về chất lượng sản phẩm, đặc biệt là công dụng của các loại thuốc khiến người mua tin rằng sử dụng sản phẩm đó sẽ chữa khỏi bệnh.

- Uy tín, khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Nhiều doanh nghiệp hay có slogan, khẩu hiệu rằng là doanh nghiệp uy tín hàng đầu Việt Nam, hay doanh nghiệp được người tiêu dùng lựa chọn trong nhiều năm liền… dù không hề được công nhận hay được tổ chức uy tín bình chọn. Điều đó dễ làm cho người mua hàng hóa, dịch vụ lầm tưởng về uy tín của doanh nghiệp, cho rằng chất lưởng sản phẩm dịch vụ cũng tốt như quảng cáo vì xuất phát từ một doanh nghiệp có uy tín.

- Nội dung, đặc điểm giao dịch giữa người tiêu dùng với tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Thực tế thường thấy khi giao dịch hàng hóa, dịch vụ người bán thường đứng ở vị thế cao hơn do biết rõ sản phẩm họ bán được có nguồn gốc, xuất xứ như thế nào nhưng họ lại che giấu một phần thông tin sản phẩm, hoặc cung cấp thông tin không chính xác trong hợp đồng giao dịch với khách hàng, như vậy là lừa dối khách hàng.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ quấy rối người tiêu dùng

Quấy rối người tiêu dùng là hành vi tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với người tiêu dùng để giới thiệu về hàng hóa, dịch vụ, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hoặc đề nghị giao kết hợp đồng trái với ý muốn của người tiêu dùng, gây cản trở, ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt bình thường của người tiêu dùng (Căn cứ vào Khoản 4 Điều 3 của Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010).

Điều này chúng ta thường hay gặp phải khi số điện thoại cá nhân bị thu thập, và liên tục nhận được các cuộc gọi về cho vay tiền với lãi suất thấp, làm thẻ tín dụng với ưu đãi khủng hay được mời chào về mua bán đất, mua bán nhà, chung cư… Những cuộc gọi với tần suất thường xuyên, làm ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống cũng như công việc của người tiêu dùng trong khi chúng ta không hề có nhu cầu mua bán hay cần tư vấn về dịch vụ đó.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ ép buộc người tiêu dùng

Ép buộc được hiểu là bắt phải làm điều không muốn hoặc trái với ý muốn, là áp lực, cưỡng ép hoặc bạo lực về thể chất, tinh thần hay đạo đức tác dụng lên một người để buộc cô phải làm hoặc nói điều gì đó trái với ý muốn của họ.

Như vậy pháp luật cấm tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ ép buộc người tiêu dùng thông qua việc thực hiện một trong các hành vi sau:

- Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc các biện pháp khác gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tài sản của người tiêu dùng. Đối tượng là sinh viên mới lên những thành phố lớn thường rất hay bị ép buộc mua hàng do đây là những người “nhẹ dạ, dễ bị dụ dỗ” xem hàng hóa để mua nhưng khi họ tự chối mua sản phẩm do giá quá cao thì lại bị người bán dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực, chặn xe không cho đi với câu nói khá quen thuộc “không mua thì đừng hòng ra khỏi đây”. Việc này cần đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ hơn từ Ban quản lý chợ, thương nhân kinh doanh chợ (nơi thường xảy ra việc ép buộc người tiêu dùng mua hàng) để bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng.

- Lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người tiêu dùng hoặc lợi dụng thiên tai, dịch bệnh để ép buộc giao dịch. Ví dụ như trong đợt giãn cách xã hội vì dịch covid-19 vừa qua, nhiều cá nhân đã lợi dụng việc mua bán hàng hóa khó khăn, ép buộc người mua hàng bằng cách là phải đặt đơn hàng có giá trị tối thiểu 300 nghìn đồng thì đơn hàng đó mới được giao, những khách hàng mua dưới 300 nghìn buộc phải mua nhiều hàng hóa lên để nhận được sản phẩm.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thực hiện hoạt động xúc tiến thương mại, đề nghị giao dịch trực tiếp với đối tượng là người không có năng lực hành vi dân sự hoặc người mất năng lực hành vi dân sự

Năng lực hành vi dân sự của chủ thể bao gồm khả năng bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền dân sự và thực hiện nghĩa vụ dân sự cụ thể; khả năng tự chịu trách nhiệm bằng tài sản về hành vi của mình, bao gồm cả hành vi hợp pháp và hành vi bất hợp pháp. Năng lực hành vi dân sự của cá nhân phụ thuộc vào lứa tuổi, vào khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của cá nhân đó. Những người có năng lực hành vi dân sự một phần, người mất hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; người không có năng lực hành vi dân sự, muốn tham gia giao dịch dân sự phải thông qua người giám hộ hoặc được sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ yêu cầu người tiêu dùng thanh toán hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp mà không có thỏa thuận trước với người tiêu dùng

Nếu không có thỏa thuận từ trước với người tiêu dùng rằng trong giao dịch này phải thực hiện việc thanh toán sau khi họ đã dùng thử hàng hóa hay khi họ dùng thử dịch vụ làm móng, massage, tư vấn xuất khẩu lao động… sẽ mất phí thì tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không có quyền yêu cầu người tiêu dùng thanh toán hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp.

Người tiêu dùng, tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ lợi dụng việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác

Người tiêu dùng; tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ví dụ như Hội Bảo vệ người tiêu dùng, Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam; tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ được quyền tự mình đứng ra hoặc đại diện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhưng không được xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người tiêu dùng hoặc lợi dụng thiên tai, dịch bệnh để cung cấp hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng

Điều này không hề mới, tại các tỉnh thành miền Trung, nơi thường xảy ra thiên tai lũ lụt, điều kiện cung cấp về hàng hóa là không nhiều, nhiều nơi còn thiếu các kênh thông tin chính thống về phổ biến hàng hóa đảm bảo chất lượng, người dân không thể có nhiều sự lựa chọn vì vậy nhiều tổ chức, cá nhân kinh doanh đã lợi dùng hoàn cảnh đó tung ra thị trường những hàng hóa không đảm bảo chất lượng, thu về lợi nhuận không hề nhỏ.

Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng

Căn cứ theo Khoản 5 Điều 3 Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2018 thì chất lượng sản phẩm, hàng hóa là mức độ của các đặc tính của sản phẩm, hàng hóa đáp ứng yêu cầu trong tiêu chuẩn công bố áp dụng, quy chuẩn kỹ thuật tương ứng. Và Luật này cũng quy định cụ thể những điều kiện về bảo đảm chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường, chất lượng sản phẩm trong sản xuất,… nhằm bảo vệ tối đa quyền, lợi ích của người tiêu dùng. Dựa vào đó để kiểm định chất lượng hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên thị trường.

Luật Hoàng Anh