Điều khoản của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung không có hiệu lực

Điều khoản hợp đồng là một quy định cụ thể trong hợp đồng mà các bên thỏa thuận ví dụ như điều khoản về thời hạn giao nhận hàng hoá trong hợp đồng mua bán. Điều khoản trên thực tế thường được dùng trong văn bản (hoặc trong hợp đồng) cụ thể với thuật ngữ ngắn gọn hơn là điều. Điều khoản là đơn vị cơ bản trong văn bản pháp luật, điều lệ. Còn “điều kiện giao dịch chung” là những quy định, quy tắc bán hàng, cung ứng dịch vụ do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ công bố và áp dụng đối với người tiêu dùng ví dụ như “hàng đã mua miễn đổi trả”, “sản phẩm này được bán với giá 99 nghìn đồng với hóa đơn 500 nghìn đồng trở lên”,…

Vậy những điều khoản nào của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung nào không có hiệu lực được quy định tại Điều 16 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 như sau:

“Điều 16. Điều khoản của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung không có hiệu lực

1. Điều khoản của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung không có hiệu lực trong các trường hợp sau đây:

a) Loại trừ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đối với người tiêu dùng theo quy định của pháp luật;

b) Hạn chế, loại trừ quyền khiếu nại, khởi kiện của người tiêu dùng;

c) Cho phép tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đơn phương thay đổi điều kiện của hợp đồng đã thỏa thuận trước với người tiêu dùng hoặc quy tắc, quy định bán hàng, cung ứng dịch vụ áp dụng đối với người tiêu dùng khi mua, sử dụng hàng hóa, dịch vụ không được thể hiện cụ thể trong hợp đồng;

d) Cho phép tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đơn phương xác định người tiêu dùng không thực hiện một hoặc một số nghĩa vụ;

đ) Cho phép tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ quy định hoặc thay đổi giá tại thời điểm giao hàng hóa, cung ứng dịch vụ;

e) Cho phép tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ giải thích hợp đồng trong trường hợp điều khoản của hợp đồng được hiểu khác nhau;

g) Loại trừ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ trong trường hợp tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ thông qua bên thứ ba;

h) Bắt buộc người tiêu dùng phải tuân thủ các nghĩa vụ ngay cả khi tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không hoàn thành nghĩa vụ của mình;

i) Cho phép tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chuyển giao quyền, nghĩa vụ cho bên thứ ba mà không được người tiêu dùng đồng ý.

2. Việc tuyên bố và xử lý điều khoản của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung không có hiệu lực được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự.”

Trước hết, hiệu lực pháp luật là giá trị pháp lí của văn bản quy phạm pháp luật để thi hành hoặc áp dụng văn bản đó, thể hiện thứ bậc cao thấp của văn bản trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, thể hiện phạm vi tác động hoặc phạm vi điều chỉnh của văn bản về thời gian, không gian và về đối tượng áp dụng. Trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật có quy định khác nhau về cùng một vấn đề, thì áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lí cao hơn. Hiệu lực pháp luật được thể hiện trên các phương diện sau:

+ Hiệu lực về không gian: chỉ giới hạn phạm vi lãnh thổ mà một văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực;

+ Hiệu lực về thời gian: chỉ khoảng thời gian mà một văn bản quy phạm pháp luật có giá trị pháp lí bắt buộc thi hành.

Bên cạnh nguyên tắc tôn trọng quyền tự do thoả thuận của các bên trong giao dịch giữa người bán, người cung cấp dịch vụ và người mua thì pháp luật cũng đặt ra một số những yêu cầu tối thiểu buộc các chủ thể phải tuân thủ theo - đó là các điều kiện có hiệu lực của giao dịch trong dân sự nói chung. Chỉ những giao dịch hợp pháp mới làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của chủ thể tham gia giao dịch đó. Mọi cam kết, thoả thuận hợp pháp có hiệu lực bắt buộc đối với các bên và được pháp luật bảo hộ. Căn cứ theo các quy định tại Bộ luật Dân sự năm 2015 có thể thấy, để hợp đồng có hiệu lực thì cần đáp ứng đủ các điều kiện sau:

- Các chủ thể tham gia giao kết hợp đồng phải có đầy đủ năng lực và hành vi dân sự, phù hợp với giao dịch đang được thỏa thuận, xác lập.

- Các bên hoàn toàn tự nguyện khi tham gia giao kết hợp đồng

- Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm các điều cấm của Luật, không trái với đạo đức xã hội. Hình thức hợp đồng, giao dịch phù hợp với quy định của luật.

Khi các điều khoản trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, các điều kiện giao dịch chung không đáp ứng đầy đủ các điều kiện để hợp đồng có hiệu lực thực quy định pháp luật thì hợp đồng đó vô hiệu. Hay nói cách khác, đây là loại hợp đồng không có giá trị pháp lý và không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của các bên tham gia giao kết hợp đồng. Vì vậy các điều khoản của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung trong các trường hợp thuộc Khoản 1 Điều 16 Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010 thì không có hiệu lực, hợp đồng giao kết với người tiêu dùng vô hiệu và việc tuyên bố và xử lý điều khoản của hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, điều kiện giao dịch chung không có hiệu lực được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự; do Bộ luật dân sự bao trùm tất cả về các quan hệ dân sự trong đó bao gồm cả quan hệ mua bán nên khi pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không quy định khác thì sẽ tuân theo quy định của pháp luật về dân sự.

Luật Hoàng Anh