Doanh nghiệp có vị trí độc quyền là gì?

Để tồn tại và có một chỗ đứng vững chắc trong nền kinh tế thị trường đầy rẫy khốc liệt như hiện nay đòi hỏi mỗi doanh nghiệp không ngừng nâng cao sản phẩm, chiến lược kinh doanh của mình nhằm tăng sức mạnh cạnh tranh. Trong cuộc đua này, mỗi một doanh nghiệp đều cố gắng để chiểm giữ vị trí cao nhất và duy nhất hay nói cách khác là đạt được vị trí độc quyền. Có thể thấy rằng điều này vừa mang đến những tác động tích cực trong việc thúc đẩy sự sáng tạo không ngừng nghỉ của các chủ thể kinh doanh nhưng bên cạnh đó cũng ảnh hưởng không nhỏ đối với quyền lợi người tiêu dùng và nghiêm trọng hơn là một khi đạt được vị trí độc quyền nhiều doanh nghiệp không cố gắng cải tiến sản xuất, tìm mọi cách để duy trì vị trí. Do vậy, để duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh trong kinh tế pháp luật hiện hành đã có nhiều quy định trong việc xử lý các hành vi lạm dụng vị trí độc quyền.

Doanh nghiệp có vị trí độc quyền là gì? Pháp luật quy định như thế nào về doanh nghiệp có vị trí độc quyền ở Việt Nam? Hãy GỌI NGAY qua số điện thoại 0908308123 để được dịch vụ luật sư doanh nghiệp tư vấn MIỄN PHÍ hoặc tìm hiểu các thông tin liên quan đến doanh nghiệp có vị trí độc quyền trong bài viết này. 

Căn cứ pháp lý

• Luật cạnh tranh 2018;
• Nghị định 75/2019/NĐ-CP xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực cạnh tranh.

Khái quát chung về độc quyền 

Trước tiên để hiểu được vấn đề này cần đi từ khái niệm độc quyền. Theo đó độc quyền kinh tế được hiểu là “hiện tượng chỉ có một số ít người độc chiếm thị trường khiến ở đó không có sự tự do cạnh tranh về phía cung”. Trong kinh tế học, hiện tượng này được gọi là độc quyền tuyệt đối và là biểu hiện của cạnh tranh không hoàn hảo. Đó là hình thức cạnh tranh mà giá cả của hàng hoá trên thị trường bị chi phối bởi một hoặc một số nhà kinh doanh nhất định. Thông thường, một thị trường độc quyền được biểu hiện qua 3 yếu tố như sau: 

Thứ nhất, toàn bộ thị trường đó được nắm giữ bởi một hoặc một số người bán nhất định. 

Thứ hai, sản phẩm của nhà sản xuất được bán trên thị trường là duy nhất mà không có sản phẩm thay thế gần tồn tại. 

Thứ ba, tồn tại những rào cản để ngăn cản việc các doanh nghiệp khác kinh doanh trên thị trường liên quan.

Doanh nghiệp có vị trí độc quyền là gì?

Tại Điều 25 của Luật Cạnh tranh năm 2018 đã có định nghĩa khái quát về doanh nghiệp có vị trí độc quyền như sau:

“Điều 25. Doanh nghiệp có vị trí độc quyền

Doanh nghiệp được coi là có vị trí độc quyền nếu không có doanh nghiệp nào cạnh tranh về hàng hóa, dịch vụ mà doanh nghiệp đó kinh doanh trên thị trường liên quan.”

Ví dụ về doanh nghiệp có vị trí độc quyền tại Việt Nam đó là:

Tổng công ty điện lực Việt Nam (EVN). Ở nước ta đã có một số doanh nghiệp sản xuất điện nhưng chỉ EVN được nắm giữ hệ thống truyền tải điện. Trong thị trường điện lực, việc sản xuất điện có liên quan mật thiết đến việc truyền tải điện. Điều này làm cho các doanh nghiệp sản xuất điện phải phụ thuộc vào EVN - một đối thủ cạnh tranh trên cùng thị trường. Chính vì vậy, độc quyền của EVN đối với việc kinh doanh điện là điều không thể tránh khỏi.

Các hành vi doanh nghiệp có vị trí độc quyền không được làm 

Khoản 2 Điều 27 Luật Cạnh tranh 2018, doanh nghiệp có vị trí độc quyền không  thực hiện hành vi sau đây:

+ Áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý hoặc ấn định giá bán lại tối thiểu gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;

+ Hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trở sự phát triển kỹ thuật, công nghệ gây ra hoặc có khả năng gây ra thiệt hại cho khách hàng;

+ Áp dụng điều kiện thương mại khác nhau trong các giao dịch tương tự dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;

+ Áp đặt điều kiện cho doanh nghiệp khác trong ký kết hợp đồng mua, bán hàng hóa, dịch vụ hoặc yêu cầu doanh nghiệp khác, khách hàng chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến ngăn cản doanh nghiệp khác tham gia, mở rộng thị trường hoặc loại bỏ doanh nghiệp khác;

+ Ngăn cản việc tham gia hoặc mở rộng thị trường của doanh nghiệp khác;

+ Áp đặt điều kiện bất lợi cho khách hàng;

+ Lợi dụng vị trí độc quyền để đơn phương thay đổi hoặc hủy bỏ hợp đồng đã giao kết mà không có lý do chính đáng;

+ Hành vi lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của luật khác.

Xem thêm: Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền là gì?

Doanh nghiệp có vị trí độc quyền lạm dụng vị trí độc quyền bị xử lý như thế nào?

Một doanh nghiệp độc quyền được xem là có hành vi lạm dụng vị trí độc quyền khi đã hoặc đang thực hiện các hành vi hạn chế cạnh tranh được quy định hoặc mô tả tại Khoản 2 Điều 27 Luật Cạnh tranh năm 2018. Các hành vi hạn chế cạnh tranh mà các doanh nghiệp thường thưc̣ hiêṇ là các hành vi bóc lột khách hàng, chèn ép đối thủ, ngăn cản sự gia nhập thị trường của các đối thủ tiềm năng nhằm thu được nhiều lợi nhuận, giữ vị trí thống lĩnh trên thị trường,... Những hành vi này gây ra những khó khăn trong việc gia nhập thị trường của các chủ thể khác và về lâu dài có thể triệt tiêu cạnh tranh. Vì thế, pháp luật cạnh tranh đã áp dụng biện pháp xứ phạt hành chính đối với các doanh nghiệp thực hiện hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, vị trí độc quyền. Trong đó, Luật cạnh tranh 2004 quy định phạt đến 10% tổng doanh thu trong năm tài chính trước năm thực hiện hành vi vi phạm của doanh nghiệp có vị trí độc quyền. Đến Luật cạnh tranh 2018, quy định mức phạt đã thay đổi từ 1-10% đối với hành vi vi phạm. Bên cạnh hình thức phạt tiền, doanh nghiệp thực hiện hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh, vị trí độc quyền có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung hoặc các biện pháp hậu quả như: Tịch thu toàn bộ khoản lợi nhuận thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm; buộc loại bỏ những điều khoản vi phạm pháp luật ra khỏi hợp đồng hoặc giao dịch kinh doanh liên quan; buộc cơ cấu lại doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trưởng; buộc sử dụng hoặc bán lại các sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp đã nhưng không sử dụng; buộc loại bỏ những biện pháp ngăn cản, kìm hãm doanh nghiệp khác tham gia thị trường hoặc phát triển kinh doanh; buộc khôi phục các điều kiện phát triển thuật, công nghệ mà doanh nghiệp đã cản trở. (Quy định cụ thể tại Điều 9 Nghị định 75/2019/NĐ-CP).

Trường hợp gặp vấn đề trong việc vi phạm về lạm dụng vị trí độc quyền, hãy tham khảo ý kiến Luật sư riêng cho doanh nghiệp để hạn chế tối đa rủi ro cho doanh nghiệp, đảm bảo doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh, kinh doanh hiệu quả. 

Các biện pháp kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí độc quyền

– Các biện pháp hành chính – kinh tế như: Kiểm soát quá trình thành lập, sáp nhập, chia tách các doanh nghiệp;

– Kiểm soát hoạt động và xu thế tăng trưởng của các doanh nghiệp thông qua chính sách thuế;

– Quy định về yêu cầu bảo vệ môi trường, an toàn lao động, chính sách phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ;

– Kiểm soát giá cả hàng hoá, dịch vụ độc quyền, các doanh nghiệp phải công khai hoá phương pháp xác định giá cả hàng hoá, dịch vụ của mình để Nhà nước phê duyệt, có nhiều loai hàng hoá, dịch vụ Nhà nước còn trực tiếp ấn định ‘‘mức giá trần’’, hay giá cả của một số loại hàng hoá, dịch vụ vào một thời điểm nhất định. Ví dụ như xăng dầu.

– Quốc hữu hoá các doanh nghiệp độc quyền, áp đặt sở hữu Nhà nước đối với các doanh nghiệp độc quyền ở một số lĩnh vực trong nền kinh tế, đặc biệt ở lĩnh vực liên quan đến quốc kế dân sinh và lợi ích của đại bộ phận dân chúng ;

– Biện pháp ban hành pháp luật chống cạnh tranh và kiểm soát thống lĩnh và độc quyền.

Trên đây là nội dung tư vấn pháp luật về doanh nghiệp có vị trí độc quyền. Mọi thắc mắc xin Liên Hệ Ngay với Luật Hoàng Anh để được tư vấn miễn phí và hỗ trợ dịch vụ theo yêu cầu.