Quy định về hợp đồng giao kết với người tiêu dùng là gì?

Thị trường giao dịch hàng hóa, cung cấp dịch vụ ngày một phát triển cùng với sự đi lên của xã hội, vì thế có rất nhiều loại hợp đồng mà tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có thể sử dụng để giao kết với người tiêu dùng. Ví dụ:

- Hợp đồng mua bán hàng hóa, hợp đồng này là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên bản có nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận thanh toán; bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở hữu hàng hóa theo thỏa thuận.

- Hợp đồng theo mẫu, được hiểu là hợp đồng do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ soạn thảo để giao dịch với người tiêu dùng.

Nhưng dù là loại hợp đồng nào đi nữa thì khi giao kết với người tiêu dùng cần tuân theo các quy định chung sau tại Điều 14 Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2010 để bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng:

Hợp đồng giao kết với người tiêu dùng

“Điều 14. Hợp đồng giao kết với người tiêu dùng

1. Hình thức hợp đồng giao kết với người tiêu dùng được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự.

2. Trường hợp giao kết hợp đồng với người tiêu dùng bằng văn bản thì ngôn ngữ của hợp đồng phải được thể hiện rõ ràng, dễ hiểu.

Ngôn ngữ sử dụng trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng là tiếng Việt, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.

3. Trường hợp giao kết hợp đồng bằng phương tiện điện tử thì tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải tạo điều kiện để người tiêu dùng xem xét toàn bộ hợp đồng trước khi giao kết.

4. Chính phủ quy định chi tiết các hình thức giao kết hợp đồng khác với người tiêu dùng.”

Tại Khoản 4 Điều 14 của Luật này, được hướng dẫn bởi Mục 2 Chương 3 Nghị định số 99/2011/NĐ-CP của Chính phủ, quy định chi tiết các hình thức giao kết hợp đồng khác với người tiêu dùng như: Hợp đồng giao kết từ xa, Hợp đồng cung cấp dịch vụ liên tục, Hợp đồng bán hàng tận cửa.

- Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Hình thức hợp đồng giao kết với người tiêu dùng được thực hiện theo quy định của pháp luật về dân sự, như vậy có thể giao kết hợp đồng bằng lời nói, bằng hành vi, bằng văn bản hoặc bằng các hình thức khác có giá trị tương đương với văn bản như fax, thư điện tử, điện báo, telex,… miễn là những hành vi đó phải chứa đựng thông tin cho bên kia hiểu và thỏa thuận giao kết trên thực tế. Và điểm cần lưu ý là đối với những hợp đồng dân sự mà pháp luật bắt buộc phải giao kết theo một hình thức nhất định (thông thường là hình thức văn bản có Công chứng, chứng thực) thì các bên phải tuân theo những hình thức đó. Do tính chất phức tạp trong hoạt động thương mại và những yêu cầu chặt chẽ trong nội dung của hợp đồng mà pháp luật quy định nhiều hợp đồng thương mại cụ thể phải được ký kết dưới hình thức văn bản hoặc bằng hình thức khác có giá trị pháp lý tương đương văn bản.

- Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2015, Luật Thương mại 2005 không có quy định về ngôn ngữ hợp đồng; có thể hiểu là các bên ký kết có thể tự lựa chọn ngôn ngữ hợp đồng, trừ trường hợp pháp luật chuyên ngành có quy định riêng về ngôn ngữ hợp đồng. Vậy trong pháp luật bảo vệ người tiêu dùng nếu không có thỏa thuận khác thì ngôn ngữ trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng sẽ là tiếng Việt.

- Trường hợp giao kết hợp đồng bằng phương tiện điện tử thì tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải tạo điều kiện để người tiêu dùng xem xét toàn bộ hợp đồng trước khi giao kết. Bởi hợp đồng vốn dĩ là sự thỏa thuận giữa các bên nên phía người tiêu dùng cần được biết nội dung của hợp đồng, các điều khoản đặc biệt là các điều khoản thanh toán đóng vai trò rất quan trọng trong hợp đồng,… trước khi chấp thuận giao kết hợp đồng với các tổ chức, cá nhân.

Giải thích hợp đồng giao kết với người tiêu dùng

Bên cạnh việc hai bên giao dịch bằng hợp đồng, thì khi hai bên liên quan trong hợp đồng xảy ra tranh chấp thì tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đó giải thích nội dung của hợp đồng theo hướng có lợi cho người tiêu dùng.

“Điều 15. Giải thích hợp đồng giao kết với người tiêu dùng

Trong trường hợp hiểu khác nhau về nội dung hợp đồng thì tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp giải thích theo hướng có lợi cho người tiêu dùng.”

Hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự (Theo Điều 385 Bộ luật Dân sự 2015). Trên thực tế, hợp đồng thương mại cũng là một loại hợp đồng, chịu sự điều chỉnh của bộ luật dân sự. Bên cạnh các điều khoản chung, giống với hợp đồng dân sự thông thường, hợp đồng thương mại, ví dụ như hợp đồng mua bán hàng hóa có một số điều khoản bắt buộc khác mà hợp đồng dân sự không có. Đó là các điều khoản quy định về việc vận chuyển hàng hóa, điều khoản về bảo hiểm. Và việc giải thích hợp đồng giao kết, trong Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng quy định tương đồng với Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 như sau:

“Điều 404. Giải thích hợp đồng

1. Khi hợp đồng có điều khoản không rõ ràng thì việc giải thích điều khoản đó không chỉ dựa vào ngôn từ của hợp đồng mà còn phải căn cứ vào ý chí của các bên được thể hiện trong toàn bộ quá trình trước, tại thời điểm xác lập, thực hiện hợp đồng.

2. Khi hợp đồng có điều khoản hoặc ngôn từ có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau thì phải giải thích theo nghĩa phù hợp nhất với mục đích, tính chất của hợp đồng.

3. Khi hợp đồng có điều khoản hoặc ngôn từ khó hiểu thì phải được giải thích theo tập quán tại địa điểm giao kết hợp đồng.

4. Các điều khoản trong hợp đồng phải được giải thích trong mối liên hệ với nhau, sao cho ý nghĩa của các điều khoản đó phù hợp với toàn bộ nội dung hợp đồng.

5. Trường hợp có sự mâu thuẫn giữa ý chí chung của các bên với ngôn từ sử dụng trong hợp đồng thì ý chí chung của các bên được dùng để giải thích hợp đồng.

6. Trường hợp bên soạn thảo đưa vào hợp đồng nội dung bất lợi cho bên kia thì khi giải thích hợp đồng phải theo hướng có lợi cho bên kia.”

Cụ thể, theo pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng thì người tiêu dùng trong quan hệ mua bán hàng hóa được xem là bên yếu thế hơn vì không thể nắm bắt được toàn bộ thông tin về hàng hóa, dịch vụ, ít có kỹ năng đàm phán trong các giao dịch với thương nhân và chịu rủi ro khi không nắm rõ về hàng hóa, dịch vụ. Do vậy trong trường hợp hiểu khác nhau về nội dung hợp đồng thì tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp giải thích theo hướng có lợi cho người tiêu dùng.

Luật Hoàng Anh