Quy định về thực hiện hợp đồng theo mẫu như thế nào?

Căn cứ vào Điều 17 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010, pháp luật quy định về việc thực hiện hợp đồng theo mẫu như sau:

“Điều 17. Thực hiện hợp đồng theo mẫu

1. Khi giao kết hợp đồng theo mẫu, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải dành thời gian hợp lý để người tiêu dùng nghiên cứu hợp đồng.

2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải lưu giữ hợp đồng theo mẫu đã giao kết cho đến khi hợp đồng hết hiệu lực. Trường hợp hợp đồng do người tiêu dùng giữ bí mật hoặc hư hỏng thì tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có trách nhiệm cấp cho người tiêu dùng bản sao hợp đồng.”

Hợp đồng mẫu là gì?

Hợp đồng theo mẫu được hiểu là hợp đồng do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ soạn thảo để giao dịch với người tiêu dùng. Hợp đồng này thường được ký hàng loạt giống nhau ví dụ như hợp đồng điện, nước; hợp đồng cung cấp và sử dụng Internet cố định; hợp đồng cung cấp và sử dụng dịch vụ ngân hàng,…

Những hợp đồng trên là hợp đồng mẫu, chuyên dùng để giao dịch với các khách hàng mà cùng có một nhu cầu chung, khi đó tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa dịch vụ không phải biên soạn lại hợp đồng mỗi khi thực hiện giao dịch với khách hàng mới nữa mà chỉ cần sử dùng hợp đồng mẫu như một “mẫu số chung” cho các giao dịch cùng loại. Hợp đồng mẫu được áp dụng phổ biến trong nền kinh tế phát triển.

Lợi ích không thể phủ nhận của hợp đồng mẫu là sự gia tăng các hiệu quả về mặt kinh tế, giảm thiểu chi phí giao dịch một cách đáng kể về thời gian và công sức để thương lượng chi tiết từng điều khoản nội dung của từng hợp đồng của mỗi lần giao dịch. Đặc điểm chung của các hợp đồng mẫu là hàm chứa các điều khoản soạn sẵn, không được thương lượng giữa hai bên và được áp dụng cho nhiều lần giao dịch. Những điều khoản soạn sẵn này được gọi là các điều kiện thương mại chung.Vì vậy nói đến pháp luật về hợp đồng mẫu là nói đến pháp luật về điều khoản hợp đồng soạn sẵn.

Ví dụ, hiện nay Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là một doanh nghiệp nhà nước hạng đặc biệt của Việt Nam, cung cấp hầu hết toàn bộ điện năng cho quốc gia, và chúng ta là những người sử dụng điện, khi thanh toán tiền điện hàng tháng chúng ta không thể thương lượng giá cả với nhân viên thu tiền điện hay với phía công ty điện lực được vì đó là giá thành chung, mọi người tiêu dùng tham gia đều chung một hợp đồng mẫu hay còn gọi là hóa đơn tiền điện.

Thực hiện hợp đồng theo mẫu

- Thời gian hợp lý để người tiêu dùng nghiên cứu hợp đồng

Cũng được quy định tại Khoản 1 Điều 405 Bộ luật Dân sự 2015: Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng gồm những điều khoản do một bên đưa ra theo mẫu để bên kia trả lời trong một thời gian hợp lý. Nếu bên được đề nghị trả lời chấp nhận thì coi như chấp nhận toàn bộ nội dung hợp đồng theo mẫu mà bên đề nghị đã đưa ra. Vì là hợp đồng theo mẫu xét về mặt biểu hiện khách quan thì ý chí chung được thể hiện thông qua việc cả hai bên cùng mong muốn tham gia vào quan hệ hợp đồng và đã chấp nhận giao kết hợp đồng nhưng trong trường hợp này ý chí của bên còn lại tức người tiêu dùng thì được thể hiện ở sự chấp thuận và quyết định tham gia giao kết hợp đồng. Họ có quyền tự quyết định tham gia hay không tham gia vào quan hệ này mà không có quyền thỏa thuận chỉnh sửa về nội dung của hợp đồng; do đó người tiêu dùng là bên yếu thế hơn vì sẽ không có nguồn lực và thời gian như bên cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ trong việc soạn thảo và nghiên cứu hợp đồng. Với những hợp đồng mà không có nhiều sự thương lượng như vậy thì việc tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ dành thời gian hợp lý để người tiêu dùng nghiên cứu hợp đồng là điều cần thiết.

- Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải lưu giữ hợp đồng theo mẫu đã giao kết cho đến khi hợp đồng hết hiệu lực

Trên thực tế, chủ thể ban hành hợp đồng mẫu thường là những doanh nghiệp có số lượng khách hàng lớn nên hợp đồng mẫu phải chính xác và chặt chẽ để đảm bảo lợi ích của doanh nghiệp và cũng là tránh nhưng chanh chấp pháp lý đáng tiếc có thể xảy ra. Bên cạnh đó, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ phải lưu giữ hợp đồng theo mẫu đã giao kết cho đến khi hợp đồng hết hiệu lực. Trường hợp hợp đồng do người tiêu dùng giữ bí mật hoặc hư hỏng thì tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có trách nhiệm cấp cho người tiêu dùng bản sao hợp đồng.

Ví dụ, khi người tiêu dùng mở tài khoản hoặc muốn sử dụng dịch vụ tại ngân hàng thì phải chấp thuận các điều kiện trong hợp đồng theo mẫu của ngân hàng, khách hàng sẽ không thể đàm phán để sửa đổi hợp đồng mở tài khoản. Để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, trong trường hợp khách hàng làm mất, hư hỏng, hoặc muốn cung cấp bản sao thì phía ngân hàng có trách nhiệm cung cấp cho khách hàng và phải lưu trữ hợp đồng theo mẫu đã giao kết cho đến khi hợp đồng hết hiệu lực.

Luật Hoàng Anh