Thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Trọng tài thương mại

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài là một trong những hình thức giải quyết tranh chấp thương mại được quy định tại Luật Thương mại 2005. Vậy pháp luật hiện hành quy định thế nào về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp của trọng tài thương mại. Bài viết sau đây sẽ trình bày cụ thể về vấn đề trên.

Khái niệm, đặc điểm của hình thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài thương mại

Tranh chấp thương mại là những mâu thuẫn, bất đồng về quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quá trình thực hiện các hoạt động thương mại.

Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của Trọng tài viên với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm chấm dứt các xung đột bằng việc đưa ra phán quyết trọng tài buộc các bên tôn trọng và thực hiện.

 Trọng tài viên là người được các bên lựa chọn hoặc được Trung tâm trọng tài hoặc Tòa án chỉ định để giải quyết tranh chấp theo quy định của Luật trọng tài thương mại 2010.

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại có các đặc điểm cơ bản sau:

Thứ nhất, trọng tài chỉ giải quyết tranh chấp thương mại khi có yêu cầu của các bên tranh chấp và tranh chấp đó phải thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài.

Thứ hai, chủ thể giải quyết tranh chấp thương mại là các Trọng tài viên thực hiện thông qua Hội đồng trọng tài gồm một Trọng tài viên độc lập hoặc hội đồng trọng tài gồm nhiều trọng tài viên.

Thứ ba, giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài thương mại đảm bảo sự kết hợp hai yếu tố: thỏa thuận và phán quyết.

Thứ tư, trọng tài là một cơ chế giải quyết tranh chấp đảm bảo tính bí mật. Theo quy định tại khoản 4 Điều 4 Luật trọng tài thương mại thì việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài được tiến hành không công khai, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.

Thẩm quyền giải quyết các tranh chấp của Trọng tài

Căn cứ theo quy định tại Điều 2 Luật Trọng tài thương mại 2010, trọng tài có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp sau

* Tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động thương mại

Có thể nói đây là loại tranh chấp phổ biến nhất thuộc thẩm quyền của trọng tài. Khi xảy ra tranh chấp trong hoạt động thương mại như bên bán không gửi hàng theo đúng yêu cầu trong hợp đồng mua bán, bên mua không thanh toán đúng thời hạn theo thỏa thuận… thì các bên có thể lựa chọn trọng tài để giải quyết tranh chấp, khi đó giữa họ phải có thỏa thuận về việc các bên đều đồng ý đưa vụ tranh chấp ra trọng tài giải quyết. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp của trọng tài không phụ thuộc và lãnh thổ nơi bị đơn có trụ sở hoặc cư trú, không phụ thuộc vào cấp xét xử và cũng không phụ thuộc vào sự lựa chọn của một bên.

*Tranh chấp phát sinh giữa các bên trong đó có ít nhất một bên có hoạt động thương mại

Đây là một điểm mới của Luật trọng tài thương mại 2010. Theo đó, trọng tài có thầm quyền giải quyết đối với những tranh chấp phát sinh từ hoạt động thương mại nhưng chỉ có một bên tranh chấp là thương nhân, có hoạt động thương mại. Quy định này giúp các bên có thêm lựa chọn để giải quyết khi có tranh chấp phát sinh mà chỉ có một bên có hoạt động thương mại, bên cạnh đó cũng giúp các trung tâm trọng tài thu hút nhiều khách hàng hơn.

* Tranh chấp khác giữa các bên mà pháp luật quy đinh được giải quyết bằng trọng tài

Quy định này là một điểm mới của Luật Trọng tài thương mại 2010 so với các văn bản trước đây. Theo đó, ghi nhận trọng tài có thẩm quyền giải quyết nhiều loại tranh chấp hơn; giúp hệ thống pháp luật trở nên đồng bộ, đầy đủ và thống nhất hơn.

Ngoài ra, nhằm bảo vệ người tiêu dùng trong việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp, Điều 17 Luật Trọng tài thương mại năm 2010 quy định:

“Điều 17. Quyền lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng

Đối với các tranh chấp giữa nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng, mặc dù điều khoản trọng tài đã được ghi nhận trong các điều kiện chung về cung cấp hàng hoá, dịch vụ do nhà cung cấp soạn sẵn thỏa thuận trọng tài thì người tiêu dùng vẫn được quyền lựa chọn Trọng tài hoặc Tòa án để giải quyết tranh chấp. Nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ chỉ được quyền khởi kiện tại Trọng tài nếu được người tiêu dùng chấp thuận.”

Do người tiêu dùng là đối tượng có nguy cơ bị lạm dụng bởi các điều khoản trong hợp đồng do các nhà cung cấp hàng hòa, dịch vụ soạn sẵn bởi vậy cần có quy định bảo vệ họ trong tình huống cần thiết.