Tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được quy định như thế nào?

Tổ chức xã hội là gì?

Tổ chức xã hội là hình thức tổ chức tự nguyện của công dân, tổ chức Việt Nam có chung mục đích tập hợp, hoạt động theo pháp luật và theo điều lệ, không vì lợi nhuận nhằm đáp ứng lợi ích chính đáng của các thành viên và tham gia vào quản lí nhà nước, quản lí xã hội. Yếu tố tự nguyên còn biểu hiện trong việc kết nạp hay khai trừ các thành viên của tổ chức xã hội hoàn toàn do tổ chức xã hội đó và những người muốn tham gia quyết định. Nhà nước không can thiệp và cũng không sử dụng quyền lực nhà nước để chi phối hoạt động đó. Mỗi tổ chức xã hội là tập hợp những thành viên có cùng chung dấu hiệu đặc điểm.

Tiêu biểu hiện nay có tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đó là Hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam. Đây là tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, hoạt động trên phạm vi cả nước theo nguyên tắc tự nguyện, tự chủ kinh phí, không vì mục đích lợi nhuận nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo quy định của pháp luật, đã và đang góp phần không nhỏ vào việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Bên cạnh đó Hội còn tham gia đóng góp ý kiến vào các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng như trong lĩnh vực về giá, tiêu chuẩn, chất lượng, an toàn thực phẩm, chất lượng hàng hóa dịch vụ, ghi nhãn, quảng cáo, … Qua đó, đem lại nhiều giá trị thực tiễn cho công tác xây dựng, ban hành chính sách về bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam và góp phần quan trọng trong việc bảo vệ người tiêu dùng trước những rủi ro hay bất lợi khi mua hàng hóa, dịch vụ.

Căn cứ vào Điều 27 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 thì tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải có những điều kiện nhất định và hoạt động theo quy định của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và pháp luật khác có liên quan ví dụ như Luật Giá năm 2012, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2018, Luật An toàn thực phẩm năm 2010,…

“Điều 27. Tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

1. Tổ chức xã hội thành lập theo quy định của pháp luật và hoạt động theo điều lệ được tham gia hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

2. Hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của tổ chức xã hội phải theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.”

Điều kiện để tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Ngoài việc tổ chức xã hội phải được thành lập theo quy định của pháp luật và hoạt động theo điều lệ, có tôn chỉ, mục đích hoạt động vì quyền lợi của người tiêu dùng được tham gia hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thì trong một số hoạt động khác, tổ chức xã hội phải đáp ứng đủ điều kiện mới có thể đại diện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Ví dụ Chính phủ quy định tại Khoản 2 Điều 28 về điều kiện để tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thực hiện quyền khởi kiện vì lợi ích công cộng quy định tại Điểm b Khoản 1 Điều 28 của Luật này.

Theo đó tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được quyền tự mình khởi kiện vụ án bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vì lợi ích công cộng khi có đủ các điều kiện sau đây căn cứ vào Điều 24 Nghị định số 99/2011/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng:

- Được thành lập hợp pháp theo quy định của pháp luật.

- Có tôn chỉ, mục đích hoạt động vì quyền lợi của người tiêu dùng hoặc vì lợi ích công cộng liên quan đến quyền lợi người tiêu dùng.

- Có thời gian hoạt động tối thiểu là 03 năm tính từ ngày tổ chức xã hội được thành lập đến ngày tổ chức xã hội thực hiện quyền tự khởi kiện.

- Có phạm vi hoạt động từ cấp tỉnh trở lên.

Hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của tổ chức xã hội

Tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng bằng các hoạt động quy định tại Khoản 1 Điều 28 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 như sau:

“Điều 28. Nội dung tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của tổ chức xã hội

1. Tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng bằng các hoạt động sau đây:

a) Hướng dẫn, giúp đỡ, tư vấn người tiêu dùng khi có yêu cầu;

b) Đại diện người tiêu dùng khởi kiện hoặc tự mình khởi kiện vì lợi ích công cộng;

c) Cung cấp cho cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thông tin về hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ;

d) Độc lập khảo sát, thử nghiệm; công bố kết quả khảo sát, thử nghiệm chất lượng hàng hóa, dịch vụ do mình thực hiện; thông tin, cảnh báo cho người tiêu dùng về hàng hóa, dịch vụ và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thông tin, cảnh báo của mình; kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng;

đ) Tham gia xây dựng pháp luật, chủ trương, chính sách, phương hướng, kế hoạch và biện pháp về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng;

e) Thực hiện nhiệm vụ được cơ quan nhà nước giao theo quy định tại Điều 29 của Luật này;

g) Tham gia tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và kiến thức tiêu dùng.”

Tổ chức xã hội tham gia công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã phát triển, tích cực hoạt động, phát huy chức năng, nhiệm vụ, dần khẳng định vai trò là cầu nối giữa người tiêu dùng với cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. Từ nhận thức được nâng lên, nhìn chung, cộng đồng doanh nghiệp đã có những chuyển biến cụ thể trong việc thực hiện các trách nhiệm bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng. Công tác hội nhập quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được đẩy mạnh hơn.

Công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng, nhưng quyền lợi người tiêu dùng vẫn bị xâm phạm nghiêm trọng. Bên cạnh đó, có một nghịch lý là Hội bảo vệ người tiêu dùng được giao trách nhiệm, nhưng không được giao quyền hạn cũng như nguồn lực để thực hiện. Chính vì vậy, cho đến nay, trong 7 nội dung tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của tổ chức xã hội theo khoản 1, điều 28 của Luật, còn một số nội dung rất khó thực hiện. Chẳng hạn, Luật quy định “Đại diện người tiêu dùng khởi kiện hoặc tự mình khởi kiện vì lợi ích công cộng”. Tuy nhiên, vấn đề là ở chỗ kinh phí để thực hiện. Như kinh phí điều tra, thu thập, giám định chứng cứ, thuê luật sư, bồi thường trong trường hợp thua kiện vv... Hay, theo Khoản 3, Điều 25, Nghị định 99, khi tự mình khởi kiện vụ án bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vì lợi ích công cộng, tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có nghĩa vụ chịu các chi phí phát sinh trong quá trình khởi kiện. Tuy nhiên, Hội là tổ chức phi lợi nhuận, không được ngân sách hỗ trợ, vì vậy không có nguồn kinh phí. Nếu thắng kiện thì tiền bồi thường cũng không thuộc về Hội…[1]

Luật Hoàng Anh

[1] https://congthuong.vn/nang-cao-hieu-qua-hoat-dong-cua-to-chuc-xa-hoi-tham-gia-bao-ve-quyen-loi-nguoi-tieu-dung-165794.html (truy cập ngày 28/10/2021)