Bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong hoạt động tín dụng?

1.Căn cứ pháp lý

Có thể nói hoạt động ngân hàng là xương sống của nền kinh tế nước ta. Với tầm quan trọng và vụ thế lớn mạnh, nhưng các tổ chức tín dụng chủ yếu hoạt động dựa trên nguồn tiền của chủ thể khác. Theo đó, ngân hàng huy động vốn thông qua tiền gửi của các cá nhân, tổ chức sau đó dùng số tiền đó thực hiện các hoạt động kinh doanh khác. Chính vì vậy mà vấn đề đảm bảo quyền lợi của khách hàng, cũng là đảm bảo cho sự toàn, ổn định cho chính hoạt động ngân hàng và cả nền kinh tế, pháp luật đã đặt ra các yêu cầu cầu nghiêm ngặt buộc các tổ chức tín phải tuân thủ khi giao dịch, cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho khách hàng. Cụ thể, Điều 10 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 sửa đổi năm 2017 quy định về bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong hoạt động tín dụng như sau:

“Điều 10. Bảo vệ quyền lợi của khách hàng
Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài có trách nhiệm sau đây:
1. Tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật và công bố công khai việc tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi tại trụ sở chính và chi nhánh;
2. Tạo thuận lợi cho khách hàng gửi và rút tiền, bảo đảm thanh toán đủ, đúng hạn gốc và lãi của các khoản tiền gửi;
3. Từ chối việc điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tiền gửi của khách hàng, trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật hoặc được sự chấp thuận của khách hàng;
4. Thông báo công khai lãi suất tiền gửi, phí dịch vụ, các quyền, nghĩa vụ của khách hàng đối với từng loại sản phẩm, dịch vụ đang cung ứng;
5. Công bố thời gian giao dịch chính thức và không được tự ý ngừng giao dịch vào thời gian đã công bố. Trường hợp ngừng giao dịch trong thời gian giao dịch chính thức, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải niêm yết tại nơi giao dịch chậm nhất là 24 giờ trước thời điểm ngừng giao dịch. Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được phép ngừng giao dịch quá 01 ngày làm việc, trừ trường hợp quy định tại điểm e khoản 1 Điều 29 của Luật này”

2.Nội dung

Bảo vệ quyền lợi của khách hàng là những người sử dụng các dịch vụ ngân hàng là nghĩa vụ bắt buộc của các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập, sự ra đời và phát triển của các tổ chức tín dụng ngày càng nhiều, do đó, vấn đề cạnh tranh cũng ngày khốc liệt. Để khẳng định vị thế, phát triển trên thị trường  các tổ chức tín dụng phải cạnh tranh lẫn nhau, đó là điều thiết yếu của nền kinh tế. Trong đó, vấn đề bảo vệ lợi ích cho khách hàng cũng chính là một trong những biện pháp hữu ích để các tổ chức tín dụng tạo niềm tin cho khách hàng, tăng tính cạnh tranh trên thị trường. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng là một hoạt động phức tạp, các chính sách mà các tổ chức tín dụng đưa ra chưa chắc đã bảo vệ được những lợi ích cơ bản của khách hàng. Do đó, pháp luật đã quy định những nguyên tắc cơ bản làm cơ sở pháp lý cho các tổ chức tín dụng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng. Những nguyên tắc này mang tính định hướng cho các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài điều chỉnh chính sách của mình cho phù hợp, cụ thể:
-Một là, tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật và công bố công khai việc tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi tại trụ sở chính và chi nhánh. Theo quy định tại khoản 1 Điều 4 Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2019: “Bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được bảo hiểm tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản”. Tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi là các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được phép nhận tiền gửi của cá nhân. Huy động vốn bằng phương pháp nhận tiền gửi của cá nhân là nghiệp vụ ngân hàng mà chi một số loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện theo quy định của pháp luật, như: các ngân hàng thương mại, quỹ tín dụng nhân dân…Do đó, chỉ những tổ chức được nhận tiền gửi cá nhân thì mới phải tham gia bảo hiểm tiền gửi. Bảo hiểm tiền gửi là cơ sở để bảo vệ lợi ích của cá nhân gửi tiền tại các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Bảo hiểm tiền gửi được thực hiện theo nguyên tắc công khai, minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người được bảo hiểm tiền gửi, tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, tổ chức bảo hiểm tiền gửi. Vì vậy, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tham giam bảo hiểm tiền gửi phải công khai việc tham gia tại trụ sở chính và chi nhánh. 
-Hai là, tạo thuận lợi cho khách hàng gửi và rút tiền, bảo đảm thanh toán đủ, đúng hạn gốc và lãi của các khoản tiền gửi. Trước đây, khi khách hàng muốn gửi tiền hoặc rút tiền đều phải đến tận bàn giao dịch và ký các giấy tờ, thủ tục rườm rà, mất thời gian. Tuy nhiên, hiện nay với sự phát triển của khoa học-công nghệ, các tổ chức tín dụng đã áp dụng việc gửi và rút tiền online. Giờ đây, khách hàng có thể thuận lợi hơn trong việc gửi, rút tiền, cũng như tất toán các khoản tiền gửi ngay tại nhà mà không cần mất công đến tận nơi giao dịch như trước. 
-Ba là, từ chối việc điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tiền gửi của khách hàng, trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật hoặc được sự chấp thuận của khách hàng. Điều tra là việc tiến hành kiểm tra toàn bộ lịch sử giao dịch gửi và rút tiền của khách hàng, số tiền trong tài khoản, người gửi…Phong tỏa là việc một tài khoản bị bao vây, cô lập, không thể thực hiện bất kỳ giao dịch gì trong thời hạn phong tỏa. Trích chuyển tiền gửi là việc lấy tiền từ tài khoản này chuyển sang tài khoản khác. Việc điều tra, phong tỏa, trích chuyển tiền gửi một tài khoản là quyền riêng tư của chính khách hàng đó. Họ đó quyền được bảo mật thông tin, tự quyết định đối với tài sản của mình mà không ai được xâm phạm. Tổ chức tín dụng với tư cách là bên cung ứng dịch vụ có nghĩa vụ phải đảm bảo tuyệt mật tài khoản của khách hàng. Do đó, trừ khi có sự chấp thuận của khách hàng, tổ chức tín dụng phải từ chối việc điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tiền gửi của khách hàng. Tuy nhiên, trong trường hợp có yêu cầu của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì tổ chức tín dụng buộc phải thực hiện theo mệnh lệnh của cơ quan Nhà nước. Cơ quan Nhà nước chỉ tham gia buộc tổ chức tín dụng phải để điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tiền gửi của khách hàng khi cần điều tra những hành vi sai phạm, xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, của chủ thể khác.
-Bốn là, thông báo công khai lãi suất tiền gửi, phí dịch vụ, các quyền, nghĩa vụ của khách hàng đối với từng loại sản phẩm, dịch vụ đang cung ứng. Việc công khai các khoản lãi suất, chi phí dịch vụ nhằm mục đích để khách hàng được biết và lựa chọn sản phẩm phù hợp. Đồng thời để chắc chắn rằng tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không có sai phạm trong việc quy định lãi suất, chi phí vượt quá giá trần mà NHNN quy định.
-Năm là, công bố thời gian giao dịch chính thức và không được tự ý ngừng giao dịch vào thời gian đã công bố. Căn cứ vào thời gian giao dịch chính thức mà các tổ chức tín dụng công bố, khách hàng có thể dễ dàng nắm bắt và sắp xếp thời gian giao dịch phù hợp. Trong thời gian giao dịch diễn ra nhiều các hoạt động như xem xét hợp đồng vay vốn, gửi tiền, rút tiền, làm thẻ tín dụng,…do đó, thời gian giao dịch mà không trùng khớp sẽ dẫn đến ùn tắc công việc, nhu cầu của khách hàng không được giải quyết kịp thời. Trường hợp ngừng giao dịch trong thời gian giao dịch chính thức, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải niêm yết tại nơi giao dịch chậm nhất là 24 giờ trước thời điểm ngừng giao dịch. Quy định này nhằm linh hoạt cho các tổ chức tín dụng trong trường hợp gặp sự cố, hoặc có việc đột xuất, thì có thể ngừng giao dịch trong thời gian giao dịch. Tuy nhiên, việc ngừng giao dịch phải được công bố công khai trước một ngày, nhằm đảm bảo khách hàng nắm bắt kịp thời, không làm ảnh hưởng đến công việc, lợi ích của khách hàng. Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được phép ngừng giao dịch quá 01 ngày làm việc, trừ trường hợp tạm ngưng hoạt động kinh doanh từ 05 ngày trở lên khi được NHNN chấp thuận bằng văn bản. Quy định này nhằm tạo điều kiện cho các tổ chức được tạm ngưng hoạt động kinh doanh để giải quyết các vấn đề nội bộ.

Luật Hoàng Anh