Tiêu chuẩn, điều kiện đối với thành viên độc lập của Hội đồng quản trị của tổ chức tín dụng?

1.Căn cứ pháp lý

Hội đồng quản trị là cơ quan của tổ chức tín dụng được thành lập dưới hình thức công ty cổ phần. Thành viên Hội đồng quản trị được Đại hội đồng cổ đông bầu chọn, trong đó bắt buộc phải có thành  viên độc lập. Thành viên độc lập của Hội đồng quản trị phải đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện theo quy định tại Khoản 2 Điều 50 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 sửa đổi năm 2017, cụ thể như sau:

“Điều 50. Tiêu chuẩn, điều kiện đối với người quản lý, người điều hành và một số chức danh khác của tổ chức tín dụng
2. Thành viên độc lập của Hội đồng quản trị phải có đủ các tiêu chuẩn, điều kiện quy định tại khoản 1 Điều này và các tiêu chuẩn, điều kiện sau đây:
a) Không phải là người đang làm việc cho chính tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng đó hoặc đã làm việc cho chính tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng đó trong 03 năm liền kề trước đó;
b) Không phải là người hưởng lương, thù lao thường xuyên của tổ chức tín dụng ngoài những khoản phụ cấp của thành viên Hội đồng quản trị được hưởng theo quy định;
c) Không phải là người có vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em và vợ, chồng của những người này là cổ đông lớn của tổ chức tín dụng, người quản lý hoặc thành viên Ban kiểm soát của tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng;
d) Không trực tiếp, gián tiếp sở hữu hoặc đại diện sở hữu từ 1% vốn điều lệ hoặc vốn cổ phần có quyền biểu quyết trở lên của tổ chức tín dụng; không cùng người có liên quan sở hữu từ 5% vốn điều lệ hoặc vốn cổ phần có quyền biểu quyết trở lên của tổ chức tín dụng;
đ) Không phải là người quản lý, thành viên Ban kiểm soát của tổ chức tín dụng tại bất kỳ thời điểm nào trong 05 năm liền kề trước đó”

2.Nội dung

Pháp luật quy định đối với bất kỳ tổ chức tín dụng nào khi thành lập dưới hình thức công ty cổ phần cũng phải có thành viên độc lập trong Hội đồng quản trị. Theo đó, thành viên độc lập thường là những người không được nhận các khoản thu lao, lợi ích lớn của công ty hoặc không phải là cổ đông của tổ chức tín dụng. Thông thường, đối với các doanh nghiệp khác được thành lập dưới hình thức công ty cổ phần, nếu mô hình tổ chức không có Ban kiểm soát thì Hội đồng quản trị mới cần có thành viên độc lập. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng là hoạt động nhạy cảm, ảnh hưởng đến đời sống của người dân và toàn bộ nền kinh tế. Do đó, pháp luật bắt buộc phải có thành viên độc lập. Thành viên độc lập Hội đồng quản trị là thành viên đặc biệt, cần phải đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn khác biệt so với những thành viên thông thường, cụ thể:
-Đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn chung đối với thành viên Hội đồng quản trị: Không thuộc đối tượng không được đảm nhiệm chức vụ theo quy định của pháp luật. LTCTD quy định các trường hợp một chủ thể không được đảm  nhiệm chức vụ là thành viên Hội đồng quản trị, thành viên Hội đồng thành viên. Họ là những người không đủ điều kiện về năng lực chủ thể, không đảm bảo năng lực, trình độ, tính minh bạch khi đảm nhiệm chức vụ….Có đạo đức nghề nghiệp; Có bằng đại học trở lên; Có ít nhất 03 năm là người quản lý, người điều hành của tổ chức tín dụng hoặc có ít nhất 05 năm là người quản lý, người điều hành của doanh nghiệp hoạt động trong ngành tài chính, ngân hàng, kế toán, kiểm toán hoặc của doanh nghiệp khác có vốn chủ sở hữu tối thiểu bằng mức vốn pháp định đối với loại hình tổ chức tín dụng tương ứng hoặc có ít nhất 05 năm làm việc trực tiếp tại bộ phận nghiệp vụ về tài chính, ngân hàng, kế toán, kiểm toán.
-Không phải là người đang làm việc cho chính tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng đó hoặc đã làm việc cho chính tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng đó trong 03 năm liền kề trước đó. Thành viên độc lập Hội đồng quản trị thực chất là người thực hiện việc kiểm soát hành vi của các thành viên thông thường, tránh việc lạm dụng chức quyền để vụ lợi cho cá nhân, bảo vệ lợi ích của các cổ đông. Vậy nên, ngoài quyền lợi và  nghĩa vụ phát sinh từ việc thực hiện nhiệm của một thành viên độc lập, họ phải là người không làm việc cho tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng đó, hoặc công ty con của tổ chức tín dụng đó trong 03 năm liền kề trước đó. 
-Không phải là người hưởng lương, thù lao thường xuyên của tổ chức tín dụng ngoài những khoản phụ cấp của thành viên Hội đồng quản trị được hưởng theo quy định. Thành viên độc lập Hội đồng quản trị chỉ có quyền và nghĩa vụ trong Hội đồng quản trị, không thực hiện các công việc khác ngoài phạm vi Hội đồng quản trị. Họ chỉ nhận được phụ cấp của thành viên Hội đồng quản trị theo quy định là cơ sở để họ thực hiện tốt công việc của mình. Trên cơ sở độc lập, không chia sẻ các lợi ích chung đảm bảo sự minh bạch, công khai, nâng cao hiệu quả chất lượng hoạt động của Hội đồng quản trị. 
-Không phải là người có vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em và vợ, chồng của những người này là cổ đông lớn của tổ chức tín dụng, người quản lý hoặc thành viên Ban kiểm soát của tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng. Vai trò của thành viên độc lập Hội đồng quản trị là bảo vệ quyền lợi của chủ sở hữu, giống như Ban kiểm soát họ thực hiện việc kiểm soát hoạt động của bộ máy quản lý, điều hành tổ chức tín dụng. Bản chất của công ty cổ phần luôn tồn tại các nguy cơ gây xung đột về lợi ích giữ các chủ sở hữu, cổ đông của tổ chức tín dụng cổ phần không bị giới hạn về số lượng, điều đó càng tạo điều kiện cho mâu thuẫn giữa những người sở hữu vốn phát triển. Việc không có quan hệ nhân thân với người quản lý, điều hành, các cổ đông lớn, cổ đông sở hữu cổ phần chi phối của tổ chức tín dụng nên quan điểm, ý kiến và quyết định được đưa ra bởi các thành viên độc lập hội đồng quản trị đảm bảo được tính vô tư, khách quan bởi mục tiêu mà các thành viên này hướng đến là lợi ích của toàn tổ chức, góp phần làm cân bằng, hài hòa lợi ích giữa các nhóm chủ thể trong tổ chức tín dụng. Do đó, với tư cách là người quản lý, điều hành hoạt động của bộ máy quản lý, điều hành tổ chức tín dụng, cân bằng lợi ích giữa các chủ sở hữu, thành viên độc lập phải là người không có quan hệ gia đình, thân thiết với những người là cổ đông lớn của tổ chức tín dụng, người quản lý hoặc thành viên Ban kiểm soát của tổ chức tín dụng hoặc công ty con của tổ chức tín dụng.
-Không trực tiếp, gián tiếp sở hữu hoặc đại diện sở hữu từ 1% vốn điều lệ hoặc vốn cổ phần có quyền biểu quyết trở lên của tổ chức tín dụng; không cùng người có liên quan sở hữu từ 5% vốn điều lệ hoặc vốn cổ phần có quyền biểu quyết trở lên của tổ chức tín dụng. Trên thực tế, không phải những cổ đông nắm giữ nhiều cổ phần thì sẽ là người quản lý, điều hành tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, với tư cách là chủ sở hữu họ vẫn có quyền can thiệp vào việc sử dụng vốn của tổ chức. Vì vậy, nếu đồng thời chủ sở hữu là thành viên Hội đồng quản trị thì việc họ ưu tiên quyền lợi cá nhân mà bỏ qua lợi ích chung của tổ chức tín dụng là điều không phải không xảy ra. Chính vì vậy, thành viên độc lập Hội đồng quản trị với vai trò giám sát, ngắn hạn, hạn chế việc lạm dụng quyền hạn của những thành viên là cổ đông của tổ chức, phải là người không có quyền lợi hoặc có liên quan đến quyền lợi là cổ đông biểu quyết của tổ chức tín dụng, Điều đó đồng nghĩa với việc quy định này không áp dụng đối với cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức.
-Không phải là người quản lý, thành viên Ban kiểm soát của tổ chức tín dụng tại bất kỳ thời điểm nào trong 05 năm liền kề trước đó. Mục tiêu hướng đến của quy định về thành viên độc lập Hội đồng quản trị là ngăn ngừa việc bưng bít các thông tin liên quan đến tình hình hoạt động của tổ chức và các hành vi che giấu giao dịch tư lợi có nguy cơ dẫn đến những sai phạm, tổn thất, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích của các chủ thể có liên quan. Để đạt được điều đó, đòi hỏi thành viên độc lập Hội đồng quản trị phải vô tư, khách quan trong quá trình hoạt động. Việc thành viên độc lập đã từng là người quản lý, thành viên Ban kiểm soát của tổ chức không tránh khỏi việc họ có lợi ích riêng trong tổ chức tín dụng, như vậy ý kiến đưa ra sẽ bị chi phối vì lợi ích của cá nhân, hoặc nhóm chủ thể nào đó. 

Luật Hoàng Anh