Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được quy định như thế nào từ ngày 01/07/2025?

Chính sách Bảo hiểm xã hội là công cụ hữu hiệu giúp Nhà nước thực hiện công bằng xã hội, đảm bảo ổn định đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động. Luật Bảo hiểm xã hội 2024 được Quốc hội ban hành đã quy định về quyền, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với bảo hiểm xã hội và tổ chức thực hiện bảo hiểm xã hội; trợ cấp hưu trí xã hội; đăng ký tham gia và quản lý thu, đóng bảo hiểm xã hội; các chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện;...

Vậy đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được quy định như thế nào từ ngày 01/07/2025?. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết vấn đề trên. Hãy GỌI NGAY tới 0908308123 để được Luật sư tư vấn miễn phí và cung cấp các dịch vụ theo yêu cầu.

Căn cứ pháp lý

- Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024;

- Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014;

- Nghị định 159/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về Bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội (sau đây viết tắt là “BHXH”) do Nhà nước tổ chức mà công dân Việt Nam tự nguyện tham gia và được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Khoản 4 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 đã quy định đối tượng tham gia BHXH tự nguyện bao gồm các nhóm đối tượng sau:

a) Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và không phải là người đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng;

b) Đối tượng quy định tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều này đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, trừ trường hợp hai bên có thỏa thuận về việc đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trong thời gian này.

Căn cứ theo quy định trên, đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện bao gồm:

Thứ nhất, công dân Việt Nam đáp ứng các điều kiện sau: (1) Từ đủ 15 tuổi trở lên, (2) Không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và (3) Không phải là người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng.

Quy định này thể hiện sự kế thừa từ Luật Bảo hiểm xã hội 2014 khi tiếp tục xác định rõ điều kiện cơ bản để người dân tham gia hệ thống BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã bổ sung điều kiện “không thuộc trường hợp người đang hưởng lương, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng” nhằm đảm bảo tính công bằng, hiệu quả và bền vững của chính sách BHXH.

Thứ hai, người lao động là công dân Việt Nam thuộc các trường hợp sau nếu đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc sẽ thuộc đối tượng BHXH tự nguyện. Cụ thể:

Một là, người lao động là người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên;

Hai là, cán bộ, công chức, viên chức.

Theo đó, nếu người lao động thuộc một trong hai trường hợp trên đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, nếu trong hợp đồng hai bên có thỏa thuận về việc đóng BHXH trong thời gian tạm hoãn thực hiện hợp đồng thì người lao động sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

>>>Xem thêm tại: Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc được quy định như thế nào từ ngày 01/07/2025?

Nguyên tắc bảo hiểm xã hội

BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người tham gia BHXH khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, khi nghỉ hưu hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH hoặc do ngân sách nhà nước bảo đảm. Điều 5 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã quy định việc thực hiện BHXH cần tuân theo nguyên tắc sau:

Mức hưởng bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện được tính trên cơ sở mức đóng và thời gian đóng bảo hiểm xã hội; có chia sẻ giữa những người tham gia bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật này.

Việc thực hiện BHXH phải dựa trên cơ sở sự kết hợp hợp lý giữa đóng góp và hưởng thức, do đó mức hưởng BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện tính trên cơ sở mức đóng và thời gian đóng BHXH. Đồng thời, BHXH còn mang ý nghĩa tương trợ cộng đồng thông qua cơ chế "chia sẻ rủi ro xã hội". 

Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được tính trên cơ sở tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được tính trên cơ sở thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện do người tham gia lựa chọn.

Theo đó, mức đóng BHXH tính trên cơ sở tiền lương của người lao động; mức đóng BHXH tự nguyện do người lao động lựa chọn tính trên cơ sở mức thu nhập của họ. Quy định này tạo nền tảng quan trọng để thực hiện công tác quản lý, giám sát, kiểm tra của nhà nước.

Người vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng chế độ trợ cấp hằng tháng, chế độ hưu trí và chế độ tử tuất trên cơ sở thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Thời gian đóng bảo hiểm xã hội đã được tính hưởng bảo hiểm xã hội một lần thì không được tính vào thời gian làm cơ sở tính hưởng chế độ bảo hiểm xã hội.

Để đảm bảo quyền lợi của người lao động và tính thống nhất trong quan hệ BHXH, người lao động vừa có thời gian đóng BHXH bắt buộc vừa có thời gian đóng BHXH tự nguyện được hưởng chế độ BHXH (hưu trí, tử tuất) và trợ cấp hằng tháng theo quy định của pháp luật trên cơ sở thời gian đã đóng BHXH.

Quỹ bảo hiểm xã hội được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch; được sử dụng đúng mục đích và được hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần, các nhóm đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định và chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.

Quỹ bảo hiểm xã hội là quỹ tài chính độc lập với ngân sách nhà nước; được hạch toán, kế toán, lập báo cáo tài chính, kiểm toán nội bộ theo quy định của pháp luật về kế toán và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Quỹ BHXH bao gồm các quỹ thành phần sau: (1) Quỹ ốm đau và thai sản; (2) Quỹ hưu trí và tử tuất; (3) Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp. Do đó, quỹ BHXH cần được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch và được sử dụng đúng mục đích để đảm bảo ý nghĩa các chế độ BHXH.

Việc thực hiện bảo hiểm xã hội phải đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia, người thụ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội.

BHXH có ý nghĩa vô cùng quan trọng để góp phần khắc phục những khó khăn, hỗ trợ người dân khi rủi ro xảy ra. Do đó, việc thực hiện BHXH phải đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia BHXH, người thụ hưởng chế độ BHXH.

Thời gian đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để xác định điều kiện hưởng lương hưu và trợ cấp tuất hằng tháng tính theo năm, một năm phải tính đủ 12 tháng. Trường hợp tính mức hưởng, thời gian đóng bảo hiểm xã hội có tháng lẻ từ 01 tháng đến 06 tháng được tính là nửa năm, từ 07 tháng đến 11 tháng được tính là một năm.

Thời gian đóng BHXH là tổng thời gian đã đóng BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện theo quy định của Luật này, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác. Việc quy định thời gian đóng BHXH tối thiểu đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng trong việc đảm bảo quyền và lợi ích của người tham gia BHXH.

Việc giải quyết các chế độ bảo hiểm xã hội được xác định theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội tại thời điểm hưởng chế độ bảo hiểm xã hội.

Theo đó, việc giải quyết các chế độ BHXH sẽ được xác định theo quy định pháp luật tại thời điểm người lao động đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH đó. Quy định này đảm bảo tính thống nhất, minh bạch và công bằng khi thực hiện chính sách BHXH, đồng thời bảo vệ quyền lợi người lao động trong trường hợp có sự thay đổi quy định pháp luật.

Như vậy, Điều 5 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho việc thực hiện các chính sách BHXH theo hướng công khai, minh bạch và hiệu quả, từ đó định hướng cho việc xây dựng hệ thống BHXH đảm bảo lợi ích người dân, phù hợp với tình hình kinh tế-xã hội hiện nay.

Bạn không có thời gian để thực hiện hoặc chưa nắm rõ các quy định pháp luật hiện hành, hãy liên hệ với Luật Hoàng Anh để được tư vấn và cung cấp dịch vụ một cách HIỆU QUẢ và TIẾT KIỆM CHI PHÍ NHẤT.

Luật Hoàng Anh.