Trách nhiệm giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội như thế nào?

Trách nhiệm giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội như thế nào?

Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là cơ quan của Quốc hội, chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội; trong thời gian Quốc hội không họp thì báo cáo công tác trước Ủy ban thường vụ Quốc hội. Vậy trách nhiệm giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội được quy định như thế nào? Sau đây, Luật Hoàng Anh xin trình bày về vấn đề này. 

Căn cứ Điều 82 Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 cụ thể như sau:

“Điều 82. Giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội

1. Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội có quyền yêu cầu thành viên Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước và cá nhân hữu quan giải trình về những vấn đề thuộc lĩnh vực Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội phụ trách.

2. Người được yêu cầu giải trình có trách nhiệm báo cáo, giải trình tại phiên họp của Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.

3. Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội phải kết luận về vấn đề được giải trình. Kết luận của Hội đồng, Ủy ban được gửi đến Ủy ban thường vụ Quốc hội, các đại biểu Quốc hội và các cơ quan, tổ chức hữu quan.”

Giải trình có vai trò quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan trong tổ chức bộ máy nhà nước. Qua đây đánh giá được hiệu quả giám sát của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, đồng thời là cơ hội để các chủ thể có trách nhiệm báo cáo, giải trình chia sẻ những khó khăn, vướng mắc trong quản lý, điều hành khi thực hiện chính sách. Một buổi giải trình có hiệu quả cần đáp ứng được các yêu cầu khách quan, chủ quan, có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nội dung, tâm thế và trách nhiệm của các thành phần tham dự phiên họp.

Hoạt động giải trình trước hết là một phiên họp của Hội đồng Dân tộc hoặc Ủy ban của Quốc hội tổ chức. Thành viên Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước hay cá nhân hữu quan đến trình bày, cung cấp, giải trình thông tin về vấn đề mà Hội đồng Dân tộc hay Ủy ban quan tâm. Để đáp ứng được mục tiêu đề ra, hoạt động giải trình của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội cần đảm bảo các yêu cầu sau:

• Yêu cầu về nội dung và thời điểm

Vấn đề lựa chọn nội dung là hết sức quan trọng để hoạt động giải trình đạt hiệu quả. Nội dung được lựa chọn then chốt, phạm vi không quá rộng, nằm trong khả năng thực hiện của các Ủy ban. Nội dung được lựa chọn phải là những vấn đề thời sự, được dư luận quan tâm tại thời điểm dự kiến tiến hành giải trình. Vì nếu trong thời lượng từ 1 đến 2 buổi, việc chọn nội dung có phạm vi rộng, các thành viên và chủ tọa sẽ không đủ thời gian để nêu những câu hỏi sâu, kỹ lưỡng.

• Yêu cầu đối với chủ tọa phiên họp giải trình

Để hoạt động giải trình có hiệu quả, chủ tọa phiên họp phải giữ vai trò chủ trì để vừa đảm bảo dân chủ, tuần tự, logic trong giải quyết từng vấn đề, vừa bảo đảm phiên giải trình diễn ra theo chương trình và thời gian dự kiến. Tùy thuộc vào nội dung, thành phần phiên giải trình có thể được mở rộng. Khi đó, chủ tọa phiên họp cần giữ vai trò điều hành để cân bằng giữa quyền, nghĩa vụ của các thành phần tham dự.

• Yêu cầu đối với các cơ quan có trách nhiệm với vấn đề giải trình

Giải trình là nghĩa vụ và cơ hội để người đứng đầu các bộ, ngành giải thích những vấn đề liên quan đến trách nhiệm quản lý của mình đối với vấn đề được yêu cầu giải trình. Để hoạt động giải trình đạt hiệu quả, đại diện của các cơ quan có trách nhiệm giải trình chuẩn bị phần trình bày đảm bảo ngắn ngọn, súc tích và rõ ràng, để thành viên tham dự phiên họp hiểu rõ những gì cơ quan đó đã làm. Trong phần hỏi - đáp, đại diện của cơ quan có trách nhiệm giải trình phải trả lời đúng và đủ các câu hỏi được đặt ra trong phiên giải trình.

• Yêu cầu đối với các thành viên của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội trong quá trình tham gia phiên họp giải trình

Các thành viên của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội cần chuẩn bị và bám sát vấn đề từ trước, trong và sau phiên họp. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến phần hỏi - đáp, nội dung cốt lõi của hoạt động giải trình. Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội cần nghiên cứu tài liệu, phản biện thực trạng quản lý, cũng như cần có kỹ thuật trong việc đặt câu hỏi, tránh trùng lặp, hạn chế những phát biểu mang tính bình luận.

• Yêu cầu đối với các thành phần khác tham dự trong phiên họp giải trình

Sự tham dự của các chuyên gia, các tổ chức, cá nhân, các đối tượng chịu tác động trực tiếp từ các chính sách đang được đưa ra để yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải trình là cách để phiên giải trình có chất lượng, có thông tin đa chiều từ nhiều đối tượng khác nhau.

• Yêu cầu đối với kết luận phiên giải trình

Kết quả phiên giải trình căn cứ vào kết luận của chủ tọa phiên họp. Do vậy, chủ tọa phiên họp cần cân nhắc lựa chọn những thông tin và những quyết định quan trọng, chủ chốt để nhấn mạnh, tổng kết trước khi kết thúc phiên giải trình.

Hoạt động giải trình đã và đang trở thành công cụ đắc lực cho các cơ quan của Quốc hội trong việc tham mưu, giúp Quốc hội giám sát, thẩm tra các dự án luật, pháp lệnh, tờ trình. Thông qua hoạt động giải trình, những vấn đề nóng, phức tạp trong quản lý nhà nước, hoạch định chính sách đã được đưa ra thảo luận công khai, đa chiều, làm tăng lòng tin của dư luận, cử tri vào quy trình làm việc công khai, minh bạch của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Phiên họp giải trình góp phần thay đổi theo hướng tích cực, thúc đẩy cơ quan, cá nhân có trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ trong lĩnh vực liên quan; thay đổi chính sách, các quy định pháp luật. Hoạt động của cơ quan nhà nước trở nên minh bạch hơn, các chủ thể liên quan có thêm cơ hội tham gia vào quá trình xây dựng ban hành chính sách. 

Như vậy, thông qua bài viết trên, Luật Hoàng Anh đã chỉ ra các quy định về trách nhiệm giải trình tại phiên họp Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.

Luật Hoàng Anh