Ủy ban lâm thời là gì?

Ủy ban lâm thời là gì?

Ủy ban của Quốc hội là cơ quan của Quốc hội, chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội; trong thời gian Quốc hội không họp thì báo cáo công tác trước Ủy ban thường vụ Quốc hội. Có hai loại ủy ban: Ủy ban thường trực và ủy ban lâm thời. Vậy Ủy ban lâm thời là gì? Việc thành lập Ủy ban lâm thời ra sao? Cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban lâm thời được quy định như thế nào? Sau đây, Luật Hoàng Anh xin trình bày về vấn đề này.

Uỷ ban lâm thời là những uỷ ban được Quốc hội thành lập ra khi xét thấy cần thiết để nghiên cứu thẩm tra một dự án hoặc điều tra về một vấn đề nhất định. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, uỷ ban này sẽ giải thể.

Việc thành lập Ủy ban lâm thời được quy định tại Điều 88 Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 cụ thể như sau:

“Điều 88. Thành lập Ủy ban lâm thời

1. Ủy ban lâm thời được Quốc hội thành lập trong các trường hợp sau đây:

a) Thẩm tra dự án luật, dự thảo nghị quyết hoặc báo cáo, dự án khác do Ủy ban thường vụ Quốc hội trình Quốc hội hoặc có nội dung liên quan đến lĩnh vực phụ trách của Hội đồng dân tộc và nhiều Ủy ban của Quốc hội;

b) Điều tra làm rõ về một vấn đề cụ thể khi xét thấy cần thiết.

2. Ủy ban thường vụ Quốc hội trình Quốc hội xem xét, quyết định thành lập Ủy ban lâm thời theo đề nghị của Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội.”

Việc thành lập Ủy ban lâm thời được thực hiện theo trình tự như sau:

• Ủy ban thường vụ Quốc hội trình Quốc hội thành lập Ủy ban lâm thời.
• Quốc hội thảo luận, biểu quyết thông qua nghị quyết thành lập Ủy ban lâm thời. Nghị quyết quy định cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu và số lượng thành viên, phương thức hoạt động, thời điểm kết thúc nhiệm vụ của Ủy ban lâm thời.

Việc thành lập Ủy ban lâm thời căn cứ vào vụ việc, nhiệm vụ mà nó giải quyết:

• Vụ việc có tính chất bất thường, đặc biệt và không có tính thường xuyên, định kỳ. Khi thực hiện xong nhiệm vụ này, ủy ban sẽ giải tán hay nhiệm kỳ của thành viên ủy ban là không cố định.
• Những vụ việc bất thường không chỉ thuộc một lĩnh vực cố định. Ví dụ, trong lĩnh vực lập pháp vẫn có thể có những nhiệm vụ đặc biệt, không thường xuyên như hoạt động thẩm tra về nhu cầu hay xem xét dự thảo của một dự luật hoặc một dự án ngân sách có tính chuyên sâu mà các ủy ban cố định khó có thể thực hiện hiệu quả. Trong lĩnh vực giám sát hành pháp, mặc dù các ủy ban cố định đảm nhiệm phần lớn công việc giám sát nhưng với những vụ việc cụ thể, đòi hỏi nhu cầu giám sát đặc biệt vẫn cần các Ủy ban lâm thời.
• Ngoài lĩnh vực lập pháp và giám sát hành pháp, vẫn có thể có những nhiệm vụ cần thành lập Ủy ban lâm thời. Ví dụ, thành lập các ủy ban điều tra, xem xét các vấn đề có ảnh hưởng lớn đến xã hội (đối nội hoặc đối ngoại) hoặc điều tra các tổ chức xã hội, hoặc các cơ quan không thuộc hành pháp.

Cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban lâm thời được quy định cụ thể tại Điều 89 Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 như sau:

“Điều 89. Cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban lâm thời

1. Ủy ban lâm thời gồm có Chủ nhiệm, các Phó Chủ nhiệm và các Ủy viên. Thành viên của Ủy ban lâm thời là đại biểu Quốc hội. Thành phần, số lượng thành viên, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của Ủy ban lâm thời do Quốc hội quyết định theo đề nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

2. Ủy ban lâm thời báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội, Quốc hội về kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được Quốc hội giao. Báo cáo kết quả điều tra của Ủy ban lâm thời phải được Hội đồng dân tộc hoặc Ủy ban của Quốc hội thẩm tra. Quốc hội xem xét và ra nghị quyết về kết quả điều tra của Ủy ban lâm thời.

3. Ủy ban lâm thời chấm dứt hoạt động sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ.”

Ủy ban lâm thời gồm có Chủ nhiệm - đóng vai trò quan trọng trong quá trình hoạt động của ủy ban, các Phó Chủ nhiệm và các Ủy viên. Thành viên của Ủy ban lâm thời là đại biểu Quốc hội. Thành phần, số lượng thành viên, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của Ủy ban lâm thời do Quốc hội quyết định theo đề nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Báo cáo của Ủy ban lâm thời là bằng chứng, hình thức thể hiện hoạt động cơ bản của ủy ban và cũng chứa những nội dung mà có thể đánh giá hiệu quả hoạt động của các ủy ban nói. Báo cáo cần phải rõ ràng về các kiến nghị, khách quan về chứng cứ, đặc biệt là các báo cáo thực hiện chức năng điều tra, giám sát đặc biệt. Nếu không chấp nhận báo cao cần phải giải trình rõ lý do và chấp nhận cũng cần xác định rõ lộ trình để triển khai thực hiện các kiến nghị của ủy ban.

Ủy ban lâm thời được thành lập khi có các vụ việc bất thường, đặc biệt và không có tính thường xuyên, định kỳ. Do đó, khi thực hiện xong nhiệm vụ này, ủy ban sẽ bị chấm dứt hoạt động. 

Như vậy, thông qua bài viết trên, Luật Hoàng Anh đã chỉ ra các quy định về việc thành lập Ủy ban lâm thời cũng như cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban lâm thời.

Luật Hoàng Anh