Vị trí, chức năng, cơ cấu tổ chức và nguyên tắc hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội được quy định như thế nào?

Vị trí, chức năng, cơ cấu tổ chức và nguyên tắc hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội được quy định như thế nào?

Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước. Vậy cơ quan nào là cơ quan thường trực của Quốc hội? Cơ quan đó những chức năng gì? Cơ cấu tổ chức và nguyên tắc hoạt động của cơ quan đó như thế nào? Sau đây Luật Hoàng Anh xin trình bày về vấn đề này.

Căn cứ Điều 44 Luật Tổ chức Quốc hội 2014 (được sửa đổi, bổ sung bởi Khoản 5 Điều 1 Luật Tổ chức Quốc hội sửa đổi 2020 như sau:

“Điều 44. Vị trí, chức năng, cơ cấu tổ chức và nguyên tắc hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội

1. Ủy ban thường vụ Quốc hội là cơ quan thường trực của Quốc hội.

2. Ủy ban thường vụ Quốc hội gồm Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội và các Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội do Chủ tịch Quốc hội làm Chủ tịch và các Phó Chủ tịch Quốc hội làm Phó Chủ tịch. Thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách và không đồng thời là thành viên Chính phủ. Số Phó Chủ tịch Quốc hội và số Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội do Quốc hội quyết định.

3. Nhiệm kỳ của Ủy ban thường vụ Quốc hội bắt đầu từ khi được Quốc hội bầu ra và kết thúc khi Quốc hội khóa mới bầu ra Ủy ban thường vụ Quốc hội.

4. Ủy ban thường vụ Quốc hội làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số. Pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội được thông qua khi có quá nửa tổng số thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội biểu quyết tán thành.

5. Tại kỳ họp cuối năm của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội gửi báo cáo công tác của mình đến đại biểu Quốc hội. Tại kỳ họp cuối của mỗi khóa Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội trình báo cáo công tác nhiệm kỳ để Quốc hội xem xét, thảo luận.”

Theo Hiến háp năm 1959, trong tổ chức của Quốc hội có Ủy ban thường vụ Quốc hội là cơ quan thường trực của Quốc hội. Nhưng theo quy định của Hiến pháp năm 1980 thì Ủy ban thường vụ Quốc hội được thay thế bằng Hội đồng Nhà nước. Hội đồng Nhà nước là cơ quan cao nhất hoạt động thường xuyên của Quốc hội, đồng thời là Chủ tịch tập thể của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Việc định ra thiết chế Hội đồng Nhà nước nhằm mục đích tinh giản bộ máy nhà nước, làm cho gọn nhẹ và hoạt động có hiệu quả.

Hiến pháp năm 1992 và nay là Hiến pháp năm 2013 đã quy định tách Hội đồng Nhà nước đã phân định chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng Nhà nước cho hai cơ quan khác nhau: Chủ tịch nước và Uỷ ban thường vụ Quốc Hội. Theo đó, Chủ tịch nước đảm nhiệm chức năng Nguyên thủ quốc gia và Uỷ ban thường vụ Quốc hội được xác định là cơ quan thường trực của Quốc Hội.

Để bảo đảm cho hoạt động giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội được khách quan, Hiến pháp năm 2013 còn quy định thành viên của Ủy ban thường vụ Quốc hội không thể đồng thời là thành viên của Chính phủ.

Số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Quốc hội quyết định. Số Phó Chủ tịch Quốc hội và ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Quốc hội quyết định tại kỳ họp thứ nhất của mỗi khoá Quốc hội. Tại kỳ họp thứ nhất của mỗi khoá Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội khoá trước giới thiệu danh sách để Quốc hội bầu Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội, các Uỷ viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khoá mới. Trong trường hợp khuyết thành viên thì Uỷ ban Thường vụ Quốc hội báo cáo để Quốc hội quyết định việc bầu bổ sung.

Quốc hội ban hành Nghị quyết số: 01/2021/QH15 về số thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội Khóa XV. Theo đó, số thành viên của Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa XV là 18 người gồm: Chủ tịch Quốc hội, 04 Phó Chủ tịch Quốc hội và 13 Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Nhiệm kỳ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo nhiệm kỳ của Quốc hội. Khi Quốc hội hết nhiệm kỳ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi Quốc hội khoá mới bầu ra Ủy ban Thường vụ mới.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, làm việc theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số. Hiệu quả hoạt động của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội được bảo đảm bằng hiệu quả của các phiên họp của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, hoạt động của Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội, các Ủy viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, cùng với sự tham gia của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội.

Các hình thức làm việc của Ủy ban thường vụ Quốc hội bao gồm:

• Phiên họp Ủy ban thường vụ Quốc hội;
• Cuộc họp, hội nghị do Ủy ban thường vụ Quốc hội tổ chức;
• Cho ý kiến bằng văn bản.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận và quyết định những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp thường kỳ mỗi tháng một phiên. Khi cần thiết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp theo quyết định của Chủ tịch Quốc hội hoặc khi có đề nghị của Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ hay ít nhất 1/3 tổng số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Chủ tịch Quốc hội chủ tọa phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội; các Phó Chủ tịch giúp Chủ tịch Quốc hội trong việc điều hành phiên họp theo sự phân công của Chủ tịch Quốc hội. Ủy ban Thường vụ họp công khai, trừ những trường hợp họp riêng do Chủ tịch Quốc hội quyết định.

Như vậy, thông qua bài viết trên, Luật Hoàng Anh đã trình bày các quy định của pháp luật về vị trí, chức năng, cơ cấu tổ chức và nguyên tắc hoạt động của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Luật Hoàng Anh