Thủ tục tuyên bố một người đã chết theo quy định pháp luật

Khi quyết định tuyên bố chết đối với cá nhân của Tòa án có hiệu lực thì cá nhân đó xem như là đã chết. Vậy pháp luật quy định như thế nào về thủ tục tuyên bố chết đối với cá nhân? Hãy GỌI NGAY tới số điện thoại 0908308123 để được Luật sư tư vấn luật dân sự online MIỄN PHÍ hoặc tìm hiểu các thông tin pháp lý cơ bản thông qua nội dung bài viết dưới đây.

Cơ sở pháp lý

- Bộ luật dân sự 2015;

- Bộ luật tố tụng dân sự 2015;

Tuyên bố một người đã chết là gì?

Thực tế có nhiều trường hợp không thể xác định được cá nhân còn sống hay đã chết (tai nạn, biệt tăm, không có tung tích,.....). Vì vậy, việc tuyên bố là đã chết tạo điều kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân đó cũng như những người có quyền và lợi ích liên quan. 

Tuyên bố một người đã chết hiểu là việc Tòa án căn cứ vào hồ sơ của người bị tuyên bố là đã chết, nếu xác định có đầy đủ căn cứ theo quy định của pháp luật thì Tòa án ra quyết định người đó đã chết, ngày chết được xác định là ngày quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật. Quyết định của Tòa án tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.

Điều kiện để tuyên bố một người đã chết 

Tòa án sẽ căn cứ vào những yêu cầu điều kiện sau đây để tuyên bố một người đã chết:

Thứ nhất: Người yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố một người đã chết phải là người có quyền, lợi ích liên quan.

Thứ hai: Phải đảm bảo được điều kiện về mặt thời gian thuộc một trong các trường hợp sau: 

- Sau 03 năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;

- Biệt tích trong chiến tranh sau 05 năm, kể từ ngày chiến tranh kết thúc mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;

- Bị tai nạn hoặc thảm họa, thiên tai mà sau 02 năm, kể từ ngày tai nạn hoặc thảm hoạ, thiên tai đó chấm dứt vẫn không có tin tức xác thực là còn sống, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;

- Biệt tích 05 năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống; đã áp dụng đầy đủ các biện pháp thông báo, tìm kiếm theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự nhưng vẫn không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan. Thời hạn 05 năm được tính từ ngày biết được tin tức cuối cùng về người đó; nếu không xác định được ngày có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được tính từ ngày đầu tiên của tháng tiếp theo tháng có tin tức cuối cùng; nếu không xác định được ngày, tháng có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được tính từ ngày đầu tiên của năm tiếp theo năm có tin tức cuối cùng.

Hồ sơ yêu cầu tuyên bố một người đã chết 

Người có quyền, lợi ích liên quan chuẩn bị hồ sơ yêu cầu tuyên bố đã chết bao gồm những giấy tờ, tài liệu cụ thể:

- Đơn yêu cầu tuyên bố một người đã chết;

- Kèm theo đơn yêu cầu, người yêu cầu phải gửi tài liệu, chứng cứ để chứng minh người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết thuộc các trường hợp đủ điều kiện nêu trên. Chứng cứ chứng minh ví dụ như:

+ quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật từ ba năm trước nhưng vẫn không có tin tức về người còn sống;

+ Chứng cứ, thông tin về việc gặp tai nạn, hỏa hoạn nhưng không có tin xác thực còn sống.

Thủ tục tuyên bố một người đã chết 

Bước 1: Thụ lý đơn yêu cầu và chuẩn bị xét đơn yêu cầu tuyên bố một người là đã chết

Trong thời hạn 20 ngày, kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu tuyên bố một người là đã chết, Tòa án ra quyết định thông báo tìm kiếm thông tin về người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết. Nội dung thông báo, việc công bố thông báo và thời hạn thông báo cụ thể như sau: 

- Thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết phải có các nội dung chính sau đây:

 + Ngày, tháng, năm ra thông báo.

+ Tên Tòa án ra thông báo.

+ Số và ngày, tháng, năm của quyết định thông báo tìm kiếm người người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết.

+ Tên, địa chỉ của người yêu cầu Tòa án thông báo.

+ Họ, tên và ngày, tháng, năm sinh hoặc tuổi của người cần tìm kiếm và địa chỉ cư trú của người đó trước khi biệt tích.

+ Địa chỉ liên hệ của cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu người cần tìm kiếm biết được thông báo hoặc người khác có được tin tức về người cần tìm kiếm.

- Trong thời hạn 01 tháng, kể từ ngày Tòa án ra quyết định thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết, thông báo này phải được đăng trên một trong các báo hàng ngày của trung ương trong ba số liên tiếp, Cổng thông tin điện tử của Tòa án, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (nếu có) và phát sóng trên Đài phát thanh hoặc Đài truyền hình của trung ương ba lần trong 03 ngày liên tiếp.

- Thời hạn thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố mất tích là 04 tháng, kể từ ngày đăng, phát thông báo lần đầu tiên.

Trường hợp nếu đang trong thời hạn thông báo, nếu người có quyền, lợi ích liên quan là người không phải là chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự nhưng có các quyền, lợi ích liên quan đến việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt những quan hệ pháp luật dân sự nhất định rút đơn yêu cầu hoặc người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết trở về và thông báo cho Tòa án biết thì Tòa án ra quyết định đình chỉ việc xét đơn yêu cầu.

Bước 2: Mở phiên họp xét đơn yêu cầu 

Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày hết thời hạn thông báo thì Tòa án phải mở phiên họp xét đơn yêu cầu.

Trường hợp chấp nhận đơn yêu cầu thì Tòa án ra quyết định tuyên bố một người là đã chết; trong quyết định này, Tòa án phải xác định ngày chết của người đó và hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người là đã chết theo quy định của Bộ luật dân sự.

Tòa án có thể chấp nhận hoặc không chấp nhận đơn yêu cầu bởi tính chất quan trọng của sự việc. Nếu Tòa án nhận thấy chứng cứ về việc một người bị coi là đã chết chưa thực sự thỏa đáng và chưa đủ căn cứ theo quy định của pháp luật để chứng tỏ một người được coi là đã chết thì Tòa án sẽ không chấp nhận đơn yêu cầu.

Trong trường hợp xét đơn yêu cầu Tòa án nhận thấy có đủ căn cứ để chứng minh một người là đã chết thì Tòa án chấp nhận đơn yêu cầu và ra quyết định tuyên bố một người là đã chết.

Hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người đã chết 

 Khi một người bị Toà án tuyên bố là đã chết thì sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý:

- Chấm dứt tư cách chủ thể của cá nhân đó, tức cá nhân đã mất năng lực hành vi dân sự, không thể tham gia vào bất kỳ quan hệ dân sự nào với tư cách là một chủ thể của quan hệ đó, từ quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân, các giao dịch dân sự,…

- Quan hệ hôn nhân chấm dứt. Điều 65 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định hôn nhân chấm dứt kể từ thời điểm vợ hoặc chồng chết. Trong trường hợp Tòa án tuyên bố vợ hoặc chồng là đã chết thì thời điểm hôn nhân chấm dứt được xác định theo ngày chết được ghi trong bản án, quyết định của Tòa án.

- Quan hệ tài sản: Chia tài sản của người bị tuyên bố là đã chết theo di chúc hoặc theo pháp luật. Nếu người bị tuyên bố là đã chết có để lại di chúc thì sẽ chia theo di chúc. Trường hợp không có di chúc sẽ chia theo pháp luật. Thời điểm mở thừa kế theo pháp luật là khi quyết định tuyên bố chết đối của Tòa án có hiệu lực. Người có quyền, lợi ích liên quan thực hiện quyền và nghĩa vụ thừa kế theo quy định pháp luật

Khi nào hủy bỏ tuyên bố một người đã chết 

Khi một người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực là người đó còn sống thì người đó hoặc người có quyền, lợi ích liên quan có quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết.

Kèm theo đơn yêu cầu, người yêu cầu phải gửi tài liệu, chứng cứ để chứng minh người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc chứng minh xác thực là người đó còn sống.

Trường hợp chấp nhận đơn yêu cầu thì Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết; trong quyết định này, Tòa án phải quyết định về hậu quả pháp lý của việc hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết theo quy định. 

Dịch vụ tư vấn về tuyên bố đã chết, tuyên bố mất tích 

Hi vọng qua bài viết trên đây, bạn đã nắm bắt được các vấn đề pháp lý cơ bản nhất liên quan đến việc tuyên bố đã chết, cũng như trình tự, thủ tục yêu cầu Tòa án tuyên bố đã chết. Nếu như có thắc mắc hoặc có vấn đề nào chưa rõ, đừng ngần ngại liên hệ với Công ty Luật  qua số hotline: 0908 308 123 để trao đổi và làm rõ thêm.

Các luật sư của Luật Hoàng Anh là những luật sư chuyên nghiệp, có nhiều năm kinh nghiệm hành nghề, trực tiếp tiến hành tư vấn và cung cấp dịch vụ theo yêu cầu của bạn một cách nhanh chóng - hiệu quả nhất.