Cơ quan tham gia tố tụng, người tiến hành tố tụng hành chính là gì?

Cũng như các vụ án hình sự, dân sự, kinh tế hay lao động, để giải quyết vụ án hành chính, pháp luật quy định địa vị pháp lý cho một số cơ quan hay cá nhân có quyền tiến hành những hoạt động mang tính quyền lực nhà nước nhằm thẩm tra, xem xét và giải quyết khách quan, đúng quy định pháp luật vụ án hành chính. Những hoạt động này được tiến hành bởi những chủ thể độc lập trong quan hệ tố tụng hành chính đó là cơ quan tố tụng và người tham gia tố tụng hành chính. Vậy cơ quan tham gia tố tụng, người tiến hành tố tụng hành chính là gì cùng theo dõi bài viết dưới đây của Luật Hoàng Anh.

Căn cứ pháp lý 

- Luật Tố tụng hành chính 2015;

Cơ quan tiến hành tố tụng vụ án hành chính.

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 36 luật tố tụng hành chính 2015 các cơ quan tiến hành tố tụng hành chính gồm có Tòa án Nhân dân và Viện kiểm sát Nhân dân.

Tòa án Nhân dân

Hiện nay theo quy định của pháp luật, tòa hành chính là một trong những tòa chuyên trách được thiết lập tại Tòa án Nhân dân tối cao và các tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, các tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã không có tòa hành chính nhưng có thẩm phán thực hiện việc xét xử các vụ án hành chính thuộc thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Thẩm quyền này được quy định như sau:

- Tòa án nhân dân tối cao có thẩm quyền: giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã có hiệu lực bị kháng nghị theo quy định của pháp luật.

 Ngoài ra ở các địa phương, ủy ban thẩm phán tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có quyền giám độc thẩm, tái thẩm vụ án hành chính mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa cấp dưới bị kháng nghị.

- Tòa hành chính tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có quyền sơ thẩm vụ án hành chính theo quy định của pháp luật và phúc thẩm vụ án hành chính mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của tòa cấp dưới bị kháng cáo, kháng nghị  theo quy định của pháp luật.

- Tòa án nhân dân huyện, quận thị xã trực thuộc thành phố  thuộc tỉnh có thẩm quyền xét xử sơ thẩm những vụ án hành chính theo quy định của pháp luật.

Viện kiểm sát Nhân dân

Về tổ chức, hệ thống viện kiểm sát nhân dân gồm có:

- Viện kiểm sát Nhân dân tối cao;

- Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;

- Các viện kiểm sát nhân dân huyện, quận, thị xã , thành phố thuộc tỉnh;

- Các viện kiểm sát quân sự.

Phù hợp với chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân thủ pháp luật trong hoạt động tố tụng, theo quy định của luật tố tụng hành chính, Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hành chính nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hành chính tạm thời, đúng pháp luật. Luật còn quy định viện kiểm sát nhân nhân kiểm sát các vụ án hành chính từ khi thụ lí đến khi kết thúc việc giải quyết, cụ thể được quy định tại điều 25 luật tố tụng hành chính 2015 như sau:

“1. Viện kiểm sát kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hành chính nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hành chính kịp thời, đúng pháp luật.

2. Viện kiểm sát kiểm sát vụ án hành chính từ khi thụ lý đến khi kết thúc việc giải quyết vụ án; tham gia các phiên tòa, phiên họp của Tòa án; kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong công tác thi hành bản án, quyết định của Tòa án; thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị theo quy định của pháp luật.

3. Đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, nếu họ không có người khởi kiện thì Viện kiểm sát kiến nghị Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú cử người giám hộ đứng ra khởi kiện vụ án hành chính để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người đó.”

Nhiệm vụ, quyền hạn của người tiến hành tố tụng

Theo quy định tại khoản 2 Điều 36 Luật tố tụng hành chính 2015, người tiến hành tố tụng gồm có:

- Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm Nhân dân, Thẩm tra viên, thư kí tòa án;

- Viện trưởng viện kiểm sát, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.

 Nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án Tòa án

Chánh án tòa án nhân dân tối cao chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội; chánh án tòa án nhân dân địa phương chịu tgrachs nhiệm và báo cáo công tác trước hội đồng nhân dân cùng cấp. Điều 37 luật tố tụng hành chính quy định nhiệm vụ quyền hạn của chánh án Tòa án:

1. Chánh án Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

a) Tổ chức công tác giải quyết vụ án hành chính thuộc thẩm quyền của Tòa án; bảo đảm thực hiện nguyên tắc Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật;

b) Quyết định phân công Thẩm phán giải quyết vụ án hành chính, Hội thẩm nhân dân tham gia Hội đồng xét xử vụ án hành chính; phân công Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án tiến hành tố tụng đối với vụ án hành chính bảo đảm đúng nguyên tắc quy định tại Điều 14 của Luật này;

c) Quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa;

d) Quyết định thay đổi người giám định, người phiên dịch trước khi mở phiên tòa;

đ) Ra quyết định và tiến hành hoạt động tố tụng hành chính;

e) Kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án hoặc kiến nghị Chánh án Tòa án có thẩm quyền xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án;

g) Giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật này;

h) Kiến nghị với cơ quan, cá nhân có văn bản hành chính, hành vi hành chính có liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khởi kiện xem xét sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản, chấm dứt hành vi đó nếu phát hiện có dấu hiệu trái với quy định của pháp luật;

i) Kiến nghị với cơ quan, cá nhân có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật nếu phát hiện có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên theo quy định của Luật này;

k) Xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng hành chính theo quy định của pháp luật;

l) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của Luật này.

2. Khi Chánh án vắng mặt, một Phó Chánh án được Chánh án ủy nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án, trừ quyền quyết định kháng nghị quy định tại điểm e khoản 1 Điều này. Phó Chánh án chịu trách nhiệm trước Chánh án về thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được ủy nhiệm.

Nhiệm vụ, quyền hạn của Thẩm phán

Điều 38 luật tố tụng hành chính quy định khi được Chánh án Tòa án phân công, Thẩm phán có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

1. Xử lý đơn khởi kiện;

2. Lập hồ sơ vụ án hành chính;

3. Xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ; tổ chức phiên tòa, phiên họp để giải quyết vụ án hành chính theo quy định của Luật này;

4. Quyết định việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời;

5. Quyết định đình chỉ hoặc tạm đình chỉ, quyết định tiếp tục đưa vụ án hành chính ra giải quyết;

6. Giải thích, hướng dẫn cho đương sự biết để họ thực hiện quyền được yêu cầu trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật về trợ giúp pháp lý;

7. Tiến hành phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và đối thoại theo quy định của Luật này;

8. Quyết định đưa vụ án hành chính ra xét xử;

9. Triệu tập người tham gia phiên tòa, phiên họp;

10. Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ hoặc xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ theo quy định của Luật này;

11. Chủ tọa hoặc tham gia Hội đồng xét xử vụ án hành chính; biểu quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của Hội đồng xét xử;

12. Xem xét về tính hợp pháp của văn bản hành chính, hành vi hành chính có liên quan đến quyết định hành chính, hành vi hành chính bị kiện và đề nghị Chánh án Tòa án kiến nghị với cơ quan, cá nhân có thẩm quyền xem xét văn bản hành chính, hành vi hành chính đó theo quy định của pháp luật;

13. Phát hiện và đề nghị Chánh án Tòa án kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên theo quy định của Luật này;

14. Xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng hành chính theo quy định của pháp luật;

15. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của Luật này.

Nhiệm vụ, quyền hạn của Hội thẩm nhân dân

Hội thẩm nhân dân là người được bầu cử theo quy định của Pháp luật để làm nhiệm vụ xét xử những vụ án thuộc thẩm quyền của tòa án. Khi được Chánh án Tòa án phân công, Hội thẩm nhân dân có những nhiệm vụ, quyền hạn quy định tài điều 39 luật tố tụng ahnfh chính như sau:

1. Nghiên cứu hồ sơ vụ án;

2. Đề nghị Chánh án Tòa án, Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án hành chính ra quyết định cần thiết thuộc thẩm quyền;

3. Tham gia Hội đồng xét xử vụ án hành chính;

4. Tiến hành hoạt động tố tụng và ngang quyền với Thẩm phán khi biểu quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của Hội đồng xét xử.

Nhiệm vụ, quyền hạn của Thẩm tra viên

Khi được Chánh án Tòa án phân công, Thẩm tra viên có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

1. Thẩm tra hồ sơ vụ án hành chính mà bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật cần xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm;

2. Kết luận về việc thẩm tra và báo cáo kết quả thẩm tra, đề xuất phương án giải quyết vụ án hành chính với Chánh án Tòa án;

3. Thu thập tài liệu, chứng cứ theo quy định của Luật này;

4. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của Luật này.

 Nhiệm vụ, quyền hạn của Thư ký Tòa án

Thư kí tòa án là cán bộ của tòa án, được tuyển dụng theo quy định của pháp luật. Đa phần thư kí tòa là người có trình độ cử nhân luật hoặc tương đương. Khi được phân công, Thư ký Tòa án có những nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại điều 41 luật tố tụng hành chính sau đây:

1. Chuẩn bị các công tác nghiệp vụ cần thiết trước khi khai mạc phiên tòa;

2. Phổ biến nội quy phiên tòa;

3. Kiểm tra và báo cáo với Hội đồng xét xử danh sách những người được triệu tập đến phiên tòa;

4. Ghi biên bản phiên tòa, biên bản phiên họp, biên bản lấy lời khai của người tham gia tố tụng;

5. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của Luật này.

Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện trưởng Viện kiểm sát

Viện kiểm sát nhân dân do viện trưởng lãnh đạo. Viện trưởng viện kiểm sát Nhân dân cấp dưới chịu sự lãnh đạo của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp trên; Viện trưởng viện kiểm sát nhân dân các địa phương, viện trưởng viện kiểm sát quân sự chịu sự lãnh đạo thống nhất của viện trưởng viện kiểm sát nhân dân tối cao. Nhiệm  vụ, quyền hạn của Viện trưởng Viện kiểm sát được quy định cụ thể tại điều 42 như sau:

1. Khi thực hiện kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tố tụng hành chính, Viện trưởng Viện kiểm sát có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

a) Tổ chức và chỉ đạo thực hiện công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tố tụng hành chính;

b) Quyết định phân công Kiểm sát viên thực hiện kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tố tụng hành chính, tham gia phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ án hành chính theo quy định của Luật này và thông báo cho Tòa án biết; phân công Kiểm tra viên tiến hành tố tụng đối với vụ án hành chính bảo đảm đúng nguyên tắc theo quy định tại Điều 14 của Luật này;

c) Quyết định thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên;

d) Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định của Tòa án theo quy định của Luật này;

đ) Yêu cầu, kiến nghị theo quy định của Luật này;

e) Giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật này;

g) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của Luật này.

2. Khi Viện trưởng vắng mặt, một Phó Viện trưởng được Viện trưởng ủy nhiệm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Viện trưởng, trừ quyền quyết định kháng nghị quy định tại điểm d khoản 1 Điều này. Phó Viện trưởng chịu trách nhiệm trước Viện trưởng về thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được ủy nhiệm.

 Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên

Kiểm sát viên là người được bổ nhiệm theo quy định của pháp luật để làm nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Khi được Viện trưởng Viện kiểm sát phân công thực hiện kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tố tụng hành chính, Kiểm sát viên có những nhiệm vụ, quyền hạn  quy định tại điều 43 luật tố tụng hành chính sau đây:

1. Kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện;

2. Kiểm sát việc thụ lý, giải quyết vụ án;

3. Nghiên cứu hồ sơ vụ án; xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ theo quy định tại khoản 6 Điều 84 của Luật này;

4. Tham gia phiên tòa, phiên họp và phát biểu ý kiến của Viện kiểm sát về việc giải quyết vụ án theo quy định của Luật này;

5. Kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án;

6. Yêu cầu, kiến nghị Tòa án thực hiện hoạt động tố tụng theo quy định của Luật này;

7. Đề nghị với Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm pháp luật;

8. Kiểm sát hoạt động tố tụng của người tham gia tố tụng; yêu cầu, kiến nghị cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xử lý nghiêm minh người tham gia tố tụng vi phạm pháp luật;

9. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của Luật này.

 Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm tra viên

Điều 44 luật tố tụng hành chính 2015 quy định khi được phân công, Kiểm tra viên có những nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

1. Nghiên cứu hồ sơ vụ án, báo cáo kết quả với Kiểm sát viên;

2. Lập hồ sơ kiểm sát vụ án hành chính theo sự phân công của Kiểm sát viên hoặc Viện trưởng Viện kiểm sát;

3. Giúp Kiểm sát viên kiểm sát việc tuân theo pháp luật theo quy định của Luật này