Luật tố tụng hành chính có những quy định chung nào? (phần 1)

Ngày nay, số lượng các vụ án hành chính tăng lên ngày càng nhiều. Để đảm bảo các vụ án được xử lý công bằng, công khai, minh bạch nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức và cơ quan Nhà nước luật tố tụng hành chính quy định  tổng thể các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình giải quyết vụ án hành chính. Bằng các quy định của pháp luật tố tụng hành chính người dân có thêm phương tiện hữu hiệu để làm chủ xã hội và xây dựng bộ máy nhà nước của dân, do dân, vì dân. Pháp luật có những quy định chung gì về luật tố tụng hành chính. Cùng theo dõi bài viết dưới đây hoặc gọi ngay tới hotline 0908308123 để được luật sư tư vấn miễn phí.

Bảo đảm chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm

- Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm, trừ trường hợp xét xử vụ án hành chính đối với khiếu kiện danh sách cử tri.

Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của Luật này.

Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án không bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm trong thời hạn do Luật này quy định thì có hiệu lực pháp luật. Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án bị kháng cáo, kháng nghị thì vụ án phải được giải quyết theo thủ tục phúc thẩm. Bản án, quyết định phúc thẩm của Tòa án có hiệu lực pháp luật.

- Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật mà phát hiện có vi phạm pháp luật hoặc có tình tiết mới theo quy định của Luật này thì được xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.

Hội thẩm nhân dân tham gia xét xử vụ án hành chính.

- Việc xét xử sơ thẩm vụ án hành chính có Hội thẩm nhân dân tham gia, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn theo quy định của Luật này.

Do các cá nhân với tư cách là hội thẩm nhân dân không phải là cán bộ, công chức, không chịu sự ràng buộc trực tiếp của quy chế công vụ, nên việc tham gia xét xử của họ là điều kiện quan trọng để toà án có thể giải quyết vụ án hành chính một cách dân chủ, khách quan và có ý nghĩa giáo dục thiết thực hơn. Đặc biệt là trong quá trình toà án giải quyết vụ án hành chính, việc tham gia của họ có ý nghĩa quan trọng trong việc xoả bỏ định kiến cho rằng toà án và người bị kiện đều là cơ quan nhà nước nên có thể họ sẽ bao che cho nhau.

- Khi biểu quyết về quyết định giải quyết vụ án, Hội thẩm nhân dân ngang quyền với Thẩm phán. 

Nguyên tắc hội thẩm nhân dân ngang quyền với thẩm phán được bảo đảm trong cả quá trình tiến hành phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính và khi hội đồng xét xử sơ thẩm nghị án.

Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật

- Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử của Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân dưới bất kỳ hình thức nào.

Trong quá trình xét xử, thẩm phán và hội thẩm nhân dân là những người được nhà nước trao quyền xem xét và giải quyết vụ án đồng thời họ cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về các phản quyết của mình. Do vậy, việc bảo đảm nguyên tắc thẩm phán và hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân theo pháp luật khi xét xử là cần thiết để đề cao trách nhiệm cá nhân của họ, góp phần ngăn chặn việc can thiệp trái pháp luật vào hoạt động xét xử và cả khi ra các phán quyết của toà án.

- Nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử của Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân dưới bất kỳ hình thức nào.

Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, các cá nhân, tổ chức có liên quan không chỉ có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi để thẩm phán và hội thẩm nhân dân giải quyết vụ án hành chính một cách khách quan, nhanh chóng và đúng pháp luật mà còn có nghĩa vụ không được can thiệp hay cản trở thẩm phán, hội thảm thực hiện nhiệm vụ. Mọi hành vi can thiệp, cản trở thẩm phán, hội thẩm nhân dân thực hiện nhiệm vụ đều vi phạm pháp luật. Tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà cá nhân, tổ chức thực hiện các hành vi này bị xử lí kỉ luật, xử phạt vi phạm hành chính hay bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Bảo đảm sự vô tư, khách quan trong tố tụng hành chính

- Chánh án Tòa án, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, người phiên dịch, người giám định, thành viên Hội đồng định giá không được tiến hành, tham gia tố tụng nếu có căn cứ cho rằng họ có thể không vô tư, khách quan trong khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

- Việc phân công người tiến hành tố tụng phải bảo đảm để họ vô tư, khách quan trong khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

Tòa án xét xử tập thể, kịp thời, công bằng, công khai

- Tòa án xét xử tập thể vụ án hành chính và quyết định theo đa số, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn.

 - Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn do Luật này quy định, bảo đảm công bằng.

- Tòa án xét xử công khai. Trường hợp đặc biệt cần giữ bí mật nhà nước, thuần phong, mỹ tục của dân tộc, bảo vệ người chưa thành niên hoặc giữ bí mật nghề nghiệp, bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân theo yêu cầu chính đáng của đương sự, Tòa án có thể xét xử kín.

Ngoài mục đích bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sự, bảo đảm tính pháp quyền trong quản lí hành chính nhà nước, việc xét xử vụ án hành chính còn cả ý nghĩa quan trọng trong việc giáo dục, tuyên truyền pháp luật. Với lí do đó, nguyên tắc xét xử công khai đòi hỏi việc xét xử vụ án hành chính phải được tiến hành công khai tại trụ sở của toà án hoặc bằng phiên toà lưu động, trên cơ sở bảo đảm quyền tham gia phiên toà của đương sự, người đại diện của đương sự và người bảo vệ quyền và lợi ích của đương sự, bảo đảm quyền tham dự phiên toà của nhân dân; bảo đảm cho các đương sự và các cá 63 nhân, tổ chức liên quan quyền được biết các chứng cứ, căn cứ pháp lí làm cơ sở để giải quyết vụ án hành chính và các phản quyết của toà án về vụ án hành chính.

Bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong tố tụng hành chính

- Trong tố tụng hành chính, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt dân tộc, giới tính, tín ngưỡng, tôn giáo, thành phần xã hội, trình độ văn hóa, nghề nghiệp, địa vị xã hội.

- Mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân bình đẳng trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong tố tụng hành chính trước Tòa án.

- Tòa án có trách nhiệm tạo điều kiện để cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình.

Trong tố tụng hành chính không có chủ thể nào chỉ có quyền hay chỉ có nghĩa vụ. Nói các khác, quyền và nghĩa vụ thủ tục hành chính của họ gắn bó hữu cơ với nhau. Khi thực hiện các quyền và nghĩa vụ của tố tụng hành  chính, các cơ quan, tổ chức, các nhân phải nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật. Mọi hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể này phải được phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời theo quy định của pháp luật.

Bảo đảm tranh tụng trong xét xử

- Tòa án có trách nhiệm bảo đảm cho đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự thực hiện quyền tranh tụng trong xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm theo quy định của Luật này.

- Đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự có quyền thu thập, giao nộp, cung cấp tài liệu, chứng cứ kể từ khi Tòa án thụ lý vụ án hành chính và có nghĩa vụ thông báo cho nhau các tài liệu, chứng cứ đã giao nộp; trình bày, đối đáp, phát biểu quan điểm, lập luận về đánh giá chứng cứ và pháp luật áp dụng để bảo vệ yêu cầu, quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc bác bỏ yêu cầu của người khác theo quy định của Luật này.

- Trong quá trình xét xử, mọi tài liệu, chứng cứ phải được xem xét đầy đủ, khách quan, toàn diện, công khai, trừ trường hợp không được công khai theo quy định của Luật này. Tòa án điều hành việc tranh tụng, hỏi những vấn đề chưa rõ và căn cứ vào kết quả tranh tụng để ra bản án, quyết định.

Bảo đảm quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự

- Đương sự có quyền tự bảo vệ hoặc nhờ luật sư hoặc người khác có đủ điều kiện theo quy định của Luật này bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

- Tòa án có trách nhiệm bảo đảm cho đương sự thực hiện quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

- Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm trợ giúp pháp lý cho người được trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý để họ thực hiện quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trước Tòa án.

- Không ai được hạn chế quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong tố tụng hành chính.

Cũng như trong các hoạt động tố tụng khác, việc bảo đảm quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong tổ tụng hành chính có ý nghĩa quan trọng đối với việc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong toàn bộ quá trình giải quyết vụ án hành chính và tạo điều kiện cần thiết để toà án có thể giải quyết vụ án hành chính một cách dân chủ, khách quan, toàn diện, nhanh chóng và có hiệu quả.