Nguyên tắc hòa giải trong TTDS là gì?

Hòa giải là một chế định quan trọng trong tố tụng dân sự. Là hoạt động do Tòa án tiến hành nhằm giúp đỡ các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án dân sự. Việc hòa giải có ý nghĩa hết sức quan trọng, nó vừa đảm bảo tiết kiệm chi phí cho Nhà nước và công dân, giảm bớt giai đoạn tố tụng kéo dài, vừa giải quyết triệt để các mâu thuẫn giữa các đương sự. Do đó, nếu chế định hòa giải không được quan tâm trong việc giải quyết VADS thì quyền và lợi ích của các bên đương sự sẽ không được bảo đảm.

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 10 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) tuân thủ pháp luật về nguyên tắc hòa giải trong tố tụng dân sự được quy định như sau:

“Điều 10. Hòa giải trong tố tụng dân sự

Tòa án có trách nhiệm tiến hành hòa giải và tạo điều kiện thuận lợi để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ việc dân sự theo quy định của Bộ luật này.”

2. Khái niệm về hòa giải trong tố tụng dân sự.

“Hòa giải” là hành vi thuyết phục các bên đồng ý chấm dứt xung đột hoặc xích mích một cách ổn thỏa. Hòa giải cũng là giải quyết các tranh chấp, bất đồng giữa hai hay nhiều bên tranh chấp bằng việc các bên dàn xếp, thương lượng với nhau có sự tham gia của bên thứ ba (không phải là bên tranh chấp).

Hòa giải trong tố tụng dân sự là một thủ tục do Tòa án tiến hành nhằm giúp đỡ các đương sự thỏa thuận với nhau về giải quyết vụ án dân sự, giúp các đương sự hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật, nhằm giảm bớt thời gian tố tụng kéo dài.

3. Quy định của BLTTDS 2015 về hòa giải trong tố tụng dân sự.

Điều này kế thừa nguyên vẹn quy định tương ứng của BLTTDS 2004, quy định nội dung chính của Điều luật này đó là: Tòa án có trách nhiệm tiến hành hòa giải và Tòa án tạo điều kiện thuận lợi để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ việc dân sự theo quy định của BLTTDS 2015 trừ những vụ án dân sự không được hòa giải – Điều 206 BLTTDS 2015 bao gồm các vụ án: yêu cầu đòi bồi thường vì lý do gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước; Những vụ án phát sinh từ giao dịch dân sự vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội.

Hòa giải là một thủ tục tố tụng, theo đó, các đương sự tự nguyện thỏa thuận với nhau về phương thức giải quyết vụ án. Hòa giải vừa thể hiện được nguyên tắc quyết định, tự định đoạt của đương sự vừa thể hiện thiện chí của các bên muốn tự mình giải quyết vụ án mà không cần tới sự can thiệp của Tòa án. Đây là thủ tục giúp các đương sự giải tỏa được tâm lý đối kháng trong nhiều trường hợp sẽ tiếp tục hợp tác với nhau, tránh một bản án có tính chất quyền lực. Vì vậy, Tòa án phải tận dụng mọi cơ hội để tiến hành hòa giải. Trong trường hợp các đương sự muốn thỏa thuận với nhau thì cũng tạo mọi điều kiện. Vì trong TTDS không ngăn cắm các đương sự thỏa thuận với nhau trong bất cứ giai đoạn nào của quá trình tố tụng, do đó kể cả trong giai đoạn thi hành án, nếu đương sự thỏa thuận được với nhau thì cơ quan thi hành án thì cơ quan thi hành án, chấp hành viên cũng phải tạo điều kiện mà không được ngăn cản họ.

Với tư cách là một giai đoạn của TTDS, hòa giải được Tòa án tiến hành trong giai đoạn trong giai đoạn chuẩn bị xét xử (Chương XIII: Thủ tục hòa giải và chuẩn bị xét xử” của BLTTDS 2015). Khoản 1 Điều 205 BLTTDS 2015 quy định: “Trong thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án, Tòa án tiến hành hòa giải để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án, trừ những vụ án không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải được quy định tại Điều 206 và Điều 207 của Bộ luật này hoặc vụ án được giải quyết theo thủ tục rút gọn.” Tuy vậy trong các giai đoạn sau, pháp luật không cấm Tòa án chủ động hòa giải các đương sự hoặc các đương sự tự thỏa thuận với nhau. Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, đối với các vụ án Tòa án phải tiến hành hòa giải mà Tòa án không chủ động tiến hành hòa giải thì được xem là vi phạm nghiêm trọng trong thủ tục tố tụng, bản án hoặc quyết định có thể kháng cáo, kháng nghị để xem xét lại theo thủ tục phúc thẩm hoặc giám đốc thẩm.

Luật Hoàng Anh