Phạm vi điều chỉnh và nhiệm vụ của Bộ luật tố tụng dân sự là gì?

1. Cơ sở pháp lý

Căn cứ Điều 1 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS) phạm vi điều chỉnh và nhiệm vụ của Bộ luật tố tụng dân sự được quy định như sau:

“Điều 1. Phạm vi điều chỉnh và nhiệm vụ của Bộ luật tố tụng dân sự

Bộ luật tố tụng dân sự quy định những nguyên tắc cơ bản trong tố tụng dân sự; trình tự, thủ tục khởi kiện để Tòa án nhân dân (sau đây gọi là Tòa án) giải quyết các vụ án về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là vụ án dân sự) và trình tự, thủ tục yêu cầu để Tòa án giải quyết các việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là việc dân sự); trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự, việc dân sự (sau đây gọi chung là vụ việc dân sự) tại Tòa án; thủ tục công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài; thi hành án dân sự; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng; quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng, của cá nhân, của cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp (sau đây gọi chung là cơ quan, tổ chức) có liên quan nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự được nhanh chóng, chính xác, công minh và đúng pháp luật.

Bộ luật tố tụng dân sự góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; giáo dục mọi người nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.”

2. Phạm vi điều chỉnh của Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS).

Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS), theo tính chất, nội dung và hình thức là một trong những văn bản quy phạm pháp luật quan trọng của nhà nước ta, là hình thức văn bản quy phạm pháp luật được hệ thống hóa cao nhất. Các quy phạm của BLTTDS điều chỉnh toàn bộ quá trình tố tụng dân sự và các giai đoạn trong hoạt động tố tụng. Đó là các nguyên tắc cơ bản trong TTDS, trình tự, thủ tục, khởi kiện, thụ lý, giải quyết các vụ việc dân sự và thi hành án dân sự. Qua đó, đảm bảo việc giải quyết các vụ việc dân sự và thi hành án dân sự được nhanh chóng, chính xác, công minh và đúng pháp luật.

 Bên cạnh đó, BLTTDS quy nhóm các chủ thể của quan hệ pháp luật TTDS, các quyền và nghĩa vụ của các của thể đó ở các giai đoạn khác nhau của tố tụng dân sự các hành vi và quyết định được đưa ra trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự. Dựa vào các quy định của Hiến pháp nước ta BLTTDS quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan kiểm sát, xét xử và thi hành án, mối quan hệ giữa các cơ quan đó; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Viện trưởng, Phó Viện trưởng, Kiểm sát viên, Chánh án, Phó Chánh án Tòa án, Thẩm phán Hội thẩm nhân dân, Thư ký phiên tòa, BLTTDS cũng quy định quyền và nghĩa vụ của những người tham gia tố tụng bao gồm: Đương sự trong vụ án dân sự (nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan); những người tham gia tố tụng khác (người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người phiên dịch, người đại diện) và những người khác tham gia quá trình giải quyết vụ việc dân sự; của cơ quan, tổ chức và công dân.

3. Nhiệm vụ của BLTTDS 2015.

Tại Điều 1 của Bộ luật ở đoạn 2  đã nêu lên những nhiệm vụ  cốt lõi chính chủ yếu của BLTTDS, theo đó, Bộ luật góp phần bảo vệ công lý, có vai trò bảo vệ quyền con người, bảo vệ lợi ích công và bảo đảm thực hiện pháp luật nội dung được kết hợp thể hiện rất chặt chẽ đòi hỏi xử lý nhanh chóng và công minh kịp thời mọi yêu cầu, tranh chấp dân sự, bảo đảm việc thi hành nghiêm chỉnh các bản án, quyết định dân sự của Tòa án. Trên cơ sở đó BLTTDS có nhiệm vụ bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, tăng cường pháp chế, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, đồng thời giáo dục ý thức nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của mọi chủ thể trong xã hội.

4. Những điểm mới của BLTTDS 2015 so với BLTTDS 2004.

So với BLTTDS 2004 sửa đổi, bổ sung năm 2011 thì tại Điều 1 của BLTTDS 2015 đã có một số thay đổi như sau:

- Về phạm vi điều chỉnh, BLTTDS 2015 đã bổ sung “thủ tục công nhận và cho thi hành án tại Việt Nam, bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài”;

- Về nhiệm vụ của Bộ luật, BLTTDS 2015 cũng bỏ cụm từ “tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa” và đưa cụm từ”bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân” lên đầu thay đổi trật tự các “quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức” bằng “quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân” qua đó thể hiện được tầm quan trọng của các chủ thể: trước hết là “cơ quan”, sau đó là “tổ chức” và cuối cùng là cá nhân.

Luật Hoàng Anh