Pháp luật hiện hành quy định như thế nào về bắt giữ tàu biển?

Ngày nay, với sự trợ giúp mạnh mẽ của công nghệ và khoa học kĩ thuật, phương tiện giao thông đường biển cũng phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên vận tải đường biển phát triển cũng kéo theo rất nhiều hệ lụy, tiêu biểu phải kể đến số lượng tàu biển bị bắt giữ ngày càng nhiều. Tàu biển bị bắt giữ không chỉ gây thiệt hại kinh tế, ảnh hưởng đến các thuyền viên trên tàu mà còn kéo theo rất nhiều hệ lụy. Vậy bắt giữ tàu biển là gì, trình tự thủ tục bắt giữ tàu biển như thế nào, khi nào tòa án ra quyết định bắt giữ tàu biển? Hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây hoặc gọi ngay tới hotline 0908318123 để được luật sư tư vấn miễn phí.

Cơ sở pháp lý

- Bộ luật Hàng hải 2015

- Pháp lệnh 05/2008/ UBTVQH12 Pháp lệnh thủ tục bắt giữu tàu biển của UBTVQH.

- Nghị định số 57/2010/NĐ-CP Nghị định của Chính phủ Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Pháp lệnh bắt giữu tàu biển.

Bắt giữ tàu biển là gì?

Điều 129 Bộ luật Hàng hải 2015 quy định: “Bắt giữ tàu biển là việc không cho phép tàu biển di chuyển hoặc hạn chế di chuyển tàu biển bằng quyết định của Tòa án để bảo đảm giải quyết khiếu nại hàng hải, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, thi hành án dân sự và thực hiện tương trợ tư pháp.”

Hiện nay phổ biến nhất vẫn là trường hợp bắt giữ tàu biển để bảo đảm giải quyết khiếu nại hàng hải.

Thẩm quyền quyết định bắt giữ tàu biển thuộc về cơ quan, cá nhân nào.

Điều 130, Bộ luật Hàng hải 2015 ghi nhận:

“1. Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi có cảng mà tàu biển bị yêu cầu bắt giữ đang hoạt động hàng hải có thẩm quyền quyết định bắt giữ tàu biển.

Trường hợp cảng có nhiều bến cảng thuộc địa phận các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khác nhau thì Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi có bến cảng mà tàu biển bị yêu cầu bắt giữ đang hoạt động hàng hải có thẩm quyền quyết định bắt giữ tàu biển đó.

2. Tòa án nhân dân đang giải quyết vụ án dân sự, Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi Hội đồng Trọng tài thụ lý vụ tranh chấp có thẩm quyền quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời bắt giữ tàu biển.

Quyết định bắt giữ tàu biển của Tòa án được giao cho cảng vụ hai bản, một bản để thực hiện và một bản để cảng vụ giao cho thuyền trưởng tàu bị bắt giữ để thực hiện.

3. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét, quyết định Tòa án có thẩm quyền quyết định bắt giữ tàu biển trong trường hợp có tranh chấp về thẩm quyền giữa các Tòa án nhân dân cấp tỉnh.”

 Như vậy, thông thường thẩm quyền Tòa án ra quyết định bắt giữ tàu biển được chia theo lãnh thổ hoặc theo tòa án cấp tỉnh đang giải quyết vụ án dân sự. Khi giữa các tòa án có tranh chấp về thẩm quyền giải quyết thì sẽ trình lên chánh án Tòa án nhân dân tối cao xem xét và quyết định thẩm quyền thuộc Tòa án nào.

Trình tự, thủ tục bắt giữ tàu biển như thế nào?

Điều 7, Mục 2 Nghị định số 57/2010/ NĐ-CP quy định:

“1. Ngay sau khi nhận được quyết định bắt giữ tàu biển của Tòa án, Giám đốc Cảng vụ ra thông báo thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển và phân công một cán bộ Cảng vụ thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển của Tòa án. Nội dung thông báo thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển theo mẫu quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định này.

2. Ngay sau khi được phân công, cán bộ Cảng vụ phải lên tàu công bố và giao quyết định bắt giữ tàu biển, thông báo thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển cho Thuyền trưởng để thi hành. Trường hợp Thuyền trưởng vắng mặt trên tàu thì giao cho Đại phó hoặc Sỹ quan trực ca boong. Trường hợp không có người ký nhận việc giao quyết định bắt giữ tàu biển thì cán bộ Cảng vụ lập biên bản có chữ ký của người làm chứng (nếu có) và dán quyết định của Tòa án, thông báo thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển tại hành lang boong chính khu vực lối lên của tàu.

3. Cán bộ Cảng vụ có trách nhiệm thực hiện việc thu hồi giấy phép rời cảng nếu tàu biển đã được cấp giấy phép rời cảng.

4. Việc công bố, giao, nhận quyết định bắt giữ tàu biển, thông báo thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển và thu hồi giấy phép rời cảng (nếu có) phải được lập thành biên bản theo mẫu quy định tại Phụ lục III ban hành kèm theo Nghị định này.

5. Trường hợp bất khả kháng, cán bộ Cảng vụ không thể lên tàu để thực hiện các công việc quy định tại khoản 2 Điều này, Cảng vụ phải thông báo ngay bằng các phương thức phù hợp cho Tòa án, Thuyền trưởng hoặc chủ tàu, đại lý của chủ tàu và các cơ quan, tổ chức liên quan tại cảng biết; đồng thời áp dụng ngay các biện pháp thích hợp nhằm kịp thời thông báo và giao quyết định bắt giữ tàu biển.

6. Ngay sau khi kết thúc việc thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển, Giám đốc Cảng vụ có trách nhiệm thông báo bằng văn bản cho tòa án, Cục Hàng hải Việt Nam hoặc Cục Đường thủy nội địa Việt Nam và các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan tại cảng biết về việc thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển.”

Bên cạnh đó, Pháp lệnh số 05/2018/PL-UBTVQH12 tại Điều 9 cũng quy định rõ, ngay khi có quyết định bắt giữ tàu biển, Chánh án Tòa án phải phân công một cán bộ thực hiện việc giao quyết định giao quyết định. Trong thời hạn 12 tiếng kể từ lúc được phân công, cán bộ tòa án phải đến cảng làm nhiệm vụ được giao. Nếu trong khoảng thời gian trên,  cán bộ Tòa án không thể đến được cảng thì quyết định có thể được gửi qua fax hoặc thư điện tử (e-mail) theo quy định của pháp luật.

Trách nhiệm do yêu cầu bắt giữ tàu biển không đúng.

Điều 4, Pháp lệnh 05/2018/PL-UBTVQH12 quy định:

 - Người có yêu cầu bắt giữ tàu biển phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về yêu cầu của mình. Trong trường hợp yêu cầu bắt giữ tàu biển không đúng mà gây thiệt hại thì người yêu cầu bắt giữ tàu biển phải bồi thường thiệt hại.

- Mọi thiệt hại xảy ra do hậu quả của việc yêu cầu bắt giữ tàu biển không đúng do các bên tự thỏa thuận giải quyết. Trong trường hợp không thỏa thuận được và có tranh chấp thì có quyền yêu cầu Tòa án hoặc Trọng tài giải quyết theo quy định của pháp luật.

- Tòa án ra quyết định bắt giữ tàu biển không đúng với lý do yêu cầu bắt giữ tàu biển hoặc không đúng tàu biển có yêu cầu bắt giữ mà gây thiệt hại thì Tòa án phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Bắt giữ tàu biển thường gây thiệt hại lớn về kinh tế và cả uy tín. Do vậy việc bắt giữ hay yêu cầu bắt giữ tàu biển phải được tiến hành cẩn thận và đúng quy định của pháp luật. Bất cứ cá nhân, tổ chức nào có yêu cầu bắt giữ tàu biển không đúng quy định thì phải bồi thường thiệt hại do hành vi đó gây ra. Các bên có thể tự thỏa thuận thương lượng bồi thường nếu có hậu quả xảy ra, trong trường hợp không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án hoặc Trọng tài giải quyết theo quy định của Pháp luật.

Biện pháp bảo đảm tài chính cho yêu cầu bắt giữ tàu biển

  Điều 132 Bộ luật Hàng hải 2015 quy định

“1. Người yêu cầu bắt giữ tàu biển phải thực hiện biện pháp bảo đảm tài chính theo một hoặc cả hai hình thức sau đây:

a) Nộp cho Tòa án chứng từ bảo lãnh bằng tài sản của ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng khác hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức khác;

b) Gửi một khoản tiền hoặc giấy tờ có giá theo quyết định buộc thực hiện biện pháp bảo đảm tài chính của Tòa án vào tài khoản phong tỏa tại ngân hàng nơi có trụ sở của Tòa án có thẩm quyền quyết định bắt giữ tàu biển trong thời hạn chậm nhất là 48 giờ kể từ thời điểm nhận được quyết định đó.

2. Giá trị bảo đảm tài chính do Tòa án ấn định tương đương với tổn thất hoặc thiệt hại có thể phát sinh do hậu quả của việc yêu cầu bắt giữ tàu biển không đúng.”

Như vậy Tòa án chỉ nhận chứng từ bảo lãnh bằng tài sản của ngân hàng, tổ chức tín dụng, hoặc của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Ngoài ra những tài sản bảo đảm khác sẽ phải gửi vào tài khoản ngân hàng phong tỏa tại ngân hàng nơi có trụ sở của Tòa án có thẩm quyền quyết định bắt giữ tàu biển.

Cần tài liệu, chứng cứ gì kèm theo đơn yêu cầu bắt giữ tàu biển ?

Theo quy định tại Điều 134 Bộ luật Hàng hải 2015 khi yêu cầu bắt giữ tàu biển cần những tài liệu, chứng cứ sau đây:

- Khi yêu cầu bắt giữ hoặc thả tàu biển, người đề nghị phải gửi đơn yêu cầu bắt giữ tàu biển kèm theo tài liệu, chứng cứ chứng minh cho yêu cầu bắt giữ tàu biển hoặc thả tàu biển đang bị bắt giữ là có căn cứ, hợp pháp.

- Trường hợp tài liệu, chứng cứ chứng minh cho yêu cầu bắt giữ tàu biển  bằng tiếng nước ngoài thì phải gửi kèm theo bản dịch sang tiếng Việt và được chứng thực hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Đối với tài liệu, giấy tờ do cơ quan có thẩm quyền nước ngoài lập, cấp, xác nhận theo pháp luật nước ngoài thì phải được hợp pháp hóa lãnh sự, trừ trường hợp được miễn theo quy định của điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.