Từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng hành chính là gì?

Trên thực tế, những người tiến hành tố tụng hành chính là những người trực tiếp tham gia và có ảnh hưởng rất lớn dến quá trình giải quyết vụ án hành chính cũng như phán quyết của tòa án. Do đó nếu sự có mặt của họ làm cho quá trình giải quyết vụ án hành chính không khách quan thì hoạt động xét xử không đạt được mục đích đã đề ra. Trong những trường hợp này, việc thay đổi người tiến hành tố tụng hành chính là vô cùng cần thiết, đảm bảo tính khách quan, minh bạch của quá trình giải quyết vụ án. Vậy từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng hành chính là gì, cùng tham khảo bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

- Luật Tố tụng hành chính 2015

Những trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng

Pháp luật hiện hành quy định người tiến hành tố tụng hành chính phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu họ đã từng tham gia vào việc đã ban hành quyết định hành chính đã bị khiếu kiện hoặc họ đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân của đương sự hay họ tham gia với tư cách người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự , người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong vụ án.

Tại điều 45 luật tố tụng hành chính người tiến hành tố tụng phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong những trường hợp sau đây:

- Đồng thời là đương sự, người đại diện, người thân thích của đương sự;

- Đã tham gia với tư cách người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch trong cùng vụ án đó;

- Đã tham gia vào việc ra quyết định hành chính hoặc có liên quan đến hành vi hành chính bị khởi kiện;

- Đã tham gia vào việc ra quyết định giải quyết khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khởi kiện;

- Đã tham gia vào việc ra quyết định kỷ luật buộc thôi việc công chức hoặc đã tham gia vào việc ra quyết định giải quyết khiếu nại đối với quyết định kỷ luật buộc thôi việc công chức bị khởi kiện;

- Đã tham gia vào việc ra quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh bị khởi kiện;

- Đã tham gia vào việc lập báo cáo kiểm toán, ra quyết định giải quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán nhà nước bị khởi kiện;

- Đã tham gia vào việc lập danh sách cử tri bị khởi kiện;

- Có căn cứ rõ ràng khác cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.

Thay đổi thẩm phán, hội thẩm nhân dân

Khi tham gai tố tụng, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong những trường hợp sau đây:

- Thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 45 của Luật tố tụng hành chính;

- Họ cùng trong một Hội đồng xét xử và là người thân thích với nhau; trường hợp này, chỉ có một người được tiến hành tố tụng. Ví dụ thẩm phán và hội thẩm nhân dân cùng trong hội đồng xét xử mà có quan hệ thân thích với nhau như bố, con; vợ, chồng; … Thì chỉ một trong 2 người được tham gia tiến hành tố tụng để đảm bảo quá trình xét xử minh bạch, khách quan, thẩm phán và hội thẩm nhân dân độc lập ý kiến với nhau.

- Họ đã tham gia giải quyết vụ án hành chính đó theo thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm hoặc tái thẩm và đã ra bản án sơ thẩm; bản án, quyết định phúc thẩm; quyết định giám đốc thẩm hoặc tái thẩm và quyết định đình chỉ giải quyết vụ án, quyết định công nhận kết quả đối thoại thành, trừ trường hợp là thành viên của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao được tham gia xét xử vụ án đó theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm;

- Họ đã là người tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên.

Thay đổi thư kí tòa án, thẩm tra viên.

Thư ký Tòa án, Thẩm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong những trường hợp sau đây:

- Thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 45 của Luật tố tụng hành chính;

- Đã là người tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên;

- Là người thân thích với một trong những người tiến hành tố tụng khác trong vụ án đó.

Thủ tục từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án

Theo quy định của pháp luật hiện hành việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án là những quy định bắt buộc đối với những trường hợp được quy định tại điều 45, 46, 47 luật tố tụng hành chính. Hành vi từ chối hay bị thay đổi của những người tiến hành tố tụng có thể do họ chủ động thực hiện nghãi vụ này hoặc hoặc do đương sự hay những người tham gia tố tụng khác thực hiện quyền yêu cầu thay đổi và phải đảm bảo các yêu cầu sau:

- Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa phải được lập thành văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc của việc đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng.

- Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi những người quy định tại này tại phiên tòa phải được ghi vào biên bản phiên tòa.

 Quyết định việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án

  Điều 49, luật tố tụng hành chính hiện hành quy định, trước khi mở phiên tòa, việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án do Chánh án Tòa án quyết định.

Tuy nhiên cũng có những trường hợp Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì giải quyết như sau:

- Thẩm phán là Chánh án Tòa án cấp huyện do Chánh án Tòa án cấp tỉnh quyết định;

- Thẩm phán là Chánh án Tòa án cấp tỉnh do Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao có thẩm quyền theo lãnh thổ đối với Tòa án cấp tỉnh đó quyết định;

- Thẩm phán là Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định.

 Tại phiên tòa, việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký Tòa án do Hội đồng xét xử quyết định sau khi nghe ý kiến của người bị yêu cầu thay đổi. Hội đồng xét xử thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số. Trường hợp phải thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký Tòa án mà không có người dự khuyết thay thế ngay thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa. Chánh án Tòa án quyết định cử Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký Tòa án thay thế người bị thay đổi; nếu người bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì thẩm quyền quyết định được thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều này.

 Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày hoãn phiên tòa, Chánh án Tòa án phải cử người khác thay thế.

Những trường hợp Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi

Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong những trường hợp sau đây:

- Thuộc một trong những trường hợp quy định tại Điều 45 của Luật tố tụng hành chính

- Đã là người tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên trong vụ án đó.

Thủ tục từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên

- Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên trước khi mở phiên tòa phải được lập thành văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên.

Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm tra viên phải được lập thành văn bản, trong đó nêu rõ lý do và căn cứ của việc từ chối hoặc đề nghị thay đổi Kiểm tra viên.

- Việc từ chối tiến hành tố tụng hoặc đề nghị thay đổi Kiểm sát viên tại phiên tòa phải được ghi vào biên bản phiên tòa.

 Quyết định việc thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên

- Trước khi mở phiên tòa, việc thay đổi Kiểm sát viên do Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp quyết định; nếu Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì do Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp quyết định.

Việc thay đổi Kiểm tra viên do Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp quyết định.

- Tại phiên tòa, việc thay đổi Kiểm sát viên do Hội đồng xét xử quyết định sau khi nghe ý kiến của người bị yêu cầu thay đổi. Hội đồng xét xử thảo luận tại phòng nghị án và quyết định theo đa số.

Trường hợp phải thay đổi Kiểm sát viên thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa. Việc cử Kiểm sát viên thay thế Kiểm sát viên bị thay đổi do Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp quyết định; nếu Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì do Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp quyết định.

- Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày hoãn phiên tòa, Viện trưởng Viện kiểm sát phải cử người khác thay thế và thông báo bằng văn bản cho Tòa án.

Nhìn chung quyết định thay đổi kiểm sát viên, kiểm tra viên cũng được quy định giống như quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án. Quyết định này được hội đồng xét xử đưa ra dựa trên nguyên tắc đa số và khi có quyết định thay đổi trong vòng thời hạn 3 ngày phải cử người thay thế để đảm bảo vụ án hành chính nhanh chóng được giải quyết theo quy định pháp luật.