Ai được quyền nuôi con sau khi ly hôn?

Tranh chấp về các vấn đề nuôi con sau ly hôn là một trong những tranh chấp phổ biến đối với các cặp vợ chồng ly hôn bởi con cái là tài sản quý giá nhất của các bậc cha mẹ. Khi vợ chồng ly hôn thì không làm chấm dứt quan hệ cha, mẹ với con. Các bên có thể thỏa thuận về việc ai là người nuôi con, nhưng trường hợp không thỏa thuận được thì sẽ giải quyết như thế nào?

1. Quyền chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn

Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình nằm 2014 đặt ra các nguyên tắc cơ bản về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn.

“Điều 81. Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn

1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”

Theo đó:

- Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan. Như vậy đối với con đã thành niên và không thuộc trường hợp nêu trên thì cha mẹ không có nghĩa vụ nuôi dưỡng và Tòa án cũng không đặt ra để giải quyết.

Cũng theo Điều 81, các căn cứ sau đây được sử dụng để quyết định ai là người có quyền nuôi con

- Đối với con dưới 36 tháng tuổi:

Con được giao cho mẹ trực tiếp nuôi (trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con).

Tuy nhiên, trong trường hợp người cha chứng minh được người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con thì Tòa án vẫn có thể giao con cho người cha trực tiếp nuôi con.

- Đối với con từ đủ 36 tháng tuổi trở lên:

Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; Trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi theo nguyên tắc:

- Dựa vào quyền lợi về mọi mặt của con (tòa án sẽ căn cứ vào điều kiện kinh tế, chỗ ở, thời gian chăm sóc con…. để quyết định giao con) theo đó, ai có khả năng bảo đảm, đáp ứng tốt hơn các quyền, lợi ích của con thì được giao nuôi con – cụ thể là các quyền lợi về vật chất và tinh thần được quy định tại Điều 70 Luật hôn nhân và gia đình nằm 2014;

+ Điều kiện về vật chất: người muốn giành quyền nuôi con phải chứng minh được mình có đủ điều kiện vật chất như: nơi ở ổn định, thu nhập, tài sản,…

+Điều kiện về tinh thần: người trực tiếp nuôi con phải đảm bảo mình có đủ thời gian để quan tâm, chăm sóc, nuôi dưỡng con,….

Khi ly hôn, dù ai đúng ai sai thì người thiệt thòi nhất vẫn luôn là đứa trẻ khi phải chịu ảnh hưởng tâm lý nặng nề, không được sống chung với cả cha lẫn mẹ. Do đó, về nguyên tắc, Tòa án giao quyền trực tiếp nuôi con cho bên đáp ứng đầy đủ các điều kiện đảm bảo được sự phát triển tốt nhất cho trẻ nếu các bên có xảy ra tranh chấp.

- Ngoài ra, cần phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên xem con muốn được ở cùng cha hay mẹ.

2. Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên

Theo Điều 85 Bộ Luật dân sự 2015, với những trường hợp dưới đây, cha, mẹ không những bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên mà mà còn có thể bị Tòa án ra quyết định không cho trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này.

- Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;

- Phá tán tài sản của con;

- Có lối sống đồi trụy;

- Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

Trường hợp cả cha và mẹ đều không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con

Khi đó, con sẽ được Tòa án quyết định giao cho người giám hộ, căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 47 Bộ Luật dân sự 2015.

Giám hộ, được hiểu là việc cá nhân, pháp nhân được luật quy định, được Ủy ban nhân dân cấp xã cử, được Tòa án chỉ định hoặc được lựa chọn theo điều kiện nhất định ở khoản 2 Điều 48 (sau đây gọi chung là người giám hộ) để thực hiện việc chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi (sau đây gọi chung là người được giám hộ). (theo khoản 1 Điều 46 Bộ Luật dân sự 2015)

Người giám hộ đương nhiên của con chưa thành niên được xác định theo thứ tự sau đây theo Điều 52 Bộ Luật dân sự 2015:

- Anh ruột là anh cả hoặc chị ruột là chị cả là người giám hộ; nếu anh cả hoặc chị cả không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì anh ruột hoặc chị ruột tiếp theo là người giám hộ, trừ trường hợp có thỏa thuận anh ruột hoặc chị ruột khác làm người giám hộ.

- Ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại là người giám hộ hoặc những người này thỏa thuận cử một hoặc một số người trong số họ làm người giám hộ.

- Bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột hoặc dì ruột.

Luật Hoàng Anh