Các trường hợp vi phạm điều kiện kết hôn sẽ bị xử lý như thế nào?

Kết hôn là quyền tự do của con người, được pháp luật ghi nhận và bảo vệ. Để xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ, loại bỏ những hủ tục lạc hậu, Luật Hôn nhân Gia đình năm 2014 đã quy định các điều kiện kết hôn phù hợp với những thay đổi, biến động của xã hội. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn có một số hủ tục lạc hậu hoặc bộ phận nhỏ người dân thiếu hiểu biết, dân trí thấp hoặc trẻ vị thành niên chưa được giáo dục đầy đủ vẫn vi phạm một số điều kiện kết hôn như: kết hôn cận huyết, kết hôn khi chưa đủ tuổi... Nhằm ổn định các quan hệ xã hội và xử lý các trường hợp trên, pháp luật hiện nay đã đặt ra một số biện pháp bảo đảm việc kết hôn theo đúng quy định. Trong bài viết dưới đây, Luật Hoàng Anh sẽ tư vấn về vấn đề “Các trường hợp vi phạm điều kiện kết hôn sẽ bị xử lý như thế nào?”

1. Hủy hết hôn trái pháp luật

Thông thường, công chức tư pháp - hộ tịch sẽ từ chối đăng ký kết hôn cho hai bên nam nữ nếu xét thấy có vi phạm điều kiện kết hôn. Trường hợp kết hôn có vi phạm điều kiện kết hôn thì khi có yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật, Tòa án sẽ thụ lý giải quyết. 

Theo quy định tại Điều 11 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 thì về nguyên tắc, Tòa án có thẩm quyền hủy kết hôn trái pháp luật. Tuy nhiên tùy thuộc vào quan hệ các bên sau khi kết hôn và tình trạng hôn nhân của các bên, khi giải quyết yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật phải căn cứ vào hoàn cảnh, mức độ vi phạm điều kiện kết hôn, tình cảm vợ chồng mà Tòa án có thể giải quyết theo hai hướng hủy việc kết hôn hoặc công nhận quan hệ vợ chồng (Quy định tại Điều 14 Luật Hôn nhân Gia đình năm 2014 và Điều 4 Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP ngày 06/01/2016). Có thể thấy, Nhà nước có chủ trương quan tâm, giải quyết theo tình cảm để bảo đảm tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của các bên. 

Khi có yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật, nếu sau khi xác minh, có căn cứ để hủy việc kết hôn và cho đến thời điểm Tòa án giải quyết không đủ điều kiện kết hôn thì Tòa án quyết định hủy bỏ việc kết hôn đó. Quyết định hủy việc kết hôn trái pháp luật được gửi cho hai bên kết hôn trái pháp luật, cho các bên liên quan theo quy định của pháp luật. 

2. Xử phạt hành chính

- Vi phạm tuổi kết hôn: Khoản 2 Điều 47 Nghị định số 110/2013/NĐ-CP ngày 24/09/2013 của Chính phủ quy định phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi cố ý duy trì quan hệ vợ chồng trái pháp luật với người chưa đủ tuổi kết hôn mặc dù đã có quyết định của Tòa án nhân dân buộc chấm dứt quan hệ đó.

- Vi phạm các trường hợp cấm kết hôn: Điểm a, d, đ, e khoản 1 Điều 48 Nghị định số 67/2015/NĐ-CP ngày 14/08/2015 của Chính phủ quy định phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi: 

+ Đang có vợ hoặc có chồng mà kết hôn với người khác, chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà kết hôn với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ; 

+ Kết hôn giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; 

+ Kết hôn giữa cha mẹ nuôi với con nuôi; 

+ Kết hôn giữa những người từng là cha, mẹ nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng. 

Điểm b, khoản 2 Điều 48 Nghị định số 67/2015/NĐ-CP ngày 14/8/2015 quy định phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi kết hôn với người có cùng dòng máu về trực hệ. 

3. Xử lý hình sự

- Vi phạm sự tự nguyện khi kết hôn: 

Điều 181 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định:

“ĐIều 181. Tội cưỡng ép kết hôn, ly hôn hoặc cản trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, cản trở ly hôn tự nguyện

Người nào cưỡng ép người khác kết hôn trái với sự tự nguyện của họ, cản trở người khác kết hôn hoặc duy trì quan hệ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ hoặc cưỡng ép hoặc cản trở người khác ly hôn bằng cách hành hạ, ngược đãi, uy hiếp tinh thần, yêu sách của cải hoặc bằng thủ đoạn khác, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 03 năm”.

- Vi phạm tuổi kết hôn:

Điều 183, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tội tổ chức tảo hôn

“Điều 183. Tội tổ chức tảo hôn

Người nào tổ chức việc lấy vợ, lấy chồng cho những người chưa đến tuổi kết hôn, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm”.

- Vi phạm các điều cấm kết hôn:

Điều 182, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng:

“1. Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:

a) Làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn;

b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát;

b) Đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó.”

Điều 184 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về Tội loạn luân

“Điều 184. Tội loạn luân

Người nào giao cấu với người mà biết rõ người đó cùng dòng máu về trực hệ, là anh chị em cùng cha mẹ, anh chị em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.”

Trên đây là những biện pháp mang tính cưỡng chế cao, thể hiện thái độ nghiêm khắc của Nhà nước trong việc thực thi pháp luật. Qua đó giúp các chủ thể nhận thức rõ hơn về việc chấp hành và tuân thủ pháp luật về hôn nhân và gia đình.

Luật Hoàng Anh