Hệ quả pháp lý về quan hệ cha, mẹ, con khi một bên vợ hoặc chồng bị Tòa án tuyên bố là đã chết trở về

Trên thực tế có nhiều trường hợp cá nhân vắng mặt quá lâu ngày mà không thể xác định là họ còn sống hay đã chết. Tình trạng này làm gián đoạn các quan hệ mà họ đang tham gia và gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của chính họ cũng như quyền và lợi ích của những người liên quan. Cụ thể trong mối quan hệ giữa cha mẹ và con, việc bố, mẹ vắng mặt lâu ngày dẫn đến đời sống, con cái thiếu thốn tình thương. Thế nhưng có những trường hợp cá nhân bị Tòa án tuyên bố đã chết quay trở về thì quan hệ cha, mẹ, con trong trường hợp này được giải quyết thế nào? Bài viết dưới đây của Luật Hoàng Anh sẽ phân tích hệ quả pháp lý về quan hệ cha mẹ con khi một bên vợ hoặc chồng bị Tòa án tuyên bố là đã chết trở về.

1. Vấn đề xác định cha, mẹ, con

Xác định cha, mẹ, con là việc nghiên cứu, nhận diện mối quan hệ huyết thống giữa hai thế hệ kế tiếp nhau thông qua sự kiện sinh đẻ, dựa trên mối quan hệ huyết thống hoặc dựa vào các căn cứ do pháp luật quy định.
Trường hợp cha, mẹ mất tích và trong thời gian họ mất tích thì người con được sinh ra (trong thời kì hôn nhân). Sau một thời gian, người cha, mẹ đã bi tuyên bố chết trở về người vợ, người chồng vẫn chưa tái hôn với người khác thì quan hệ hôn nhân của cha và mẹ được phục hồi. Tuy nhiên nếu người trở về nghi ngờ về quan hệ cha, mẹ, con thì người đó có quyền yêu cầu xác định quan hệ cha, mẹ, con với người con được sinh ra.Theo quy định tại Khoản 10 Điều 29 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì Tòa án nhân dân là cơ quan có thẩm quyền giải quyết yêu cầu "10. Yêu cầu xác định cha, mẹ cho con hoặc con cho cha, mẹ theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình". 
Nguyên tắc xác định cha, mẹ, con được quy định tại Điều 88 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014:
"1. Con sinh ra trong thời kỳ hôn nhân hoặc do người vợ có thai trong thời kỳ hôn nhân là con chung của vợ chồng.
Con được sinh ra trong thời hạn 300 ngày kể từ thời điểm chấm dứt hôn nhân được coi là con do người vợ có thai trong thời kỳ hôn nhân.
Con sinh ra trước ngày đăng ký kết hôn và được cha mẹ thừa nhận là con chung của vợ chồng.
2. Trong trường hợp cha, mẹ không thừa nhận con thì phải có chứng cứ và phải được Tòa án xác định".
Theo nguyên tắc trên, người bị tuyên bố là đã chết trở về thì hôn nhân của họ với người vợ, người chồng vẫn được khôi phục nếu như người kia chưa đăng kí kết hôn với người khác. Thời kỳ hôn nhân của họ được tính từ lúc đăng ký kết hôn ngay cả khi trong thời gian một người bị tuyên bố chết mà người kia có thai và sinh con hoặc bản thân người bị tuyên bố chết ở nơi khác sinh con thì khi họ quay về, hôn nhân của họ được khôi phục. Về nguyên tắc đứa con này là con chung của vợ chồng.

2. Vấn đề quyền và nghĩa vụ đối với con

Khi một bên vợ hoặc chồng bị tuyên bố đã chết mà trở về thì họ phải tiếp tục thực hiện toàn bộ quyền và nghĩa vụ đối với con như nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, giám hộ, quản lý tài sản, bồi thường thiệt hại do con gây ra theo quy định tại Điều 69 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014:
"1. Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình, công dân có ích cho xã hội.
2. Trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
3. Giám hộ hoặc đại diện theo quy định của Bộ luật dân sự cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự.
4. Không được phân biệt đối xử với con trên cơ sở giới hoặc theo tình trạng hôn nhân của cha mẹ; không được lạm dụng sức lao động của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động; không được xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội".
3. Vấn đề nuôi con nuôi
Trong thời gian người vợ hoặc người chồng bị tuyên bố chết mà người kia nhận nuôi con nuôi thì đứa con này được xác định là con riêng của họ. Khoản 3 Điều 8 Luật nuôi con nuôi 2010 quy định:
"Một người chỉ được làm con nuôi của một người độc thân hoặc của cả hai người là vợ chồng". 
Khi một bên vợ hoặc chồng bị tuyên bố là đã chết thì quan hệ hôn nhân của họ đương nhiên chấm dứt và người kia thành người độc thân. Chính vì thế họ hoàn toàn có quyền nhận người khác làm con nuôi nếu đáp ứng các điều kiên mà Luật nuôi con nuôi quy định. Do đó khi người tuyên bố chết trở về và khôi phục quan hệ hôn nhân thì họ thành bố dượng hoặc mẹ kế của đứa con nuôi đó và họ có thể nhận con riêng của một bên vợ hoặc chồng làm con nuôi. 

Luật Hoàng Anh