Khái niệm đại diện giữa vợ và chồng

Theo xu hướng phát triển của xã hội, mối quan hệ giữa vợ và chồng ngày càng phức tạp. Xuất phát từ quyền bình đẳng giữa vợ và chồng, việc vợ, chồng đại diện cho nhau để thực hiện các giao dịch dân sự, thương mại phục vụ cho lợi ích chung của gia đình hoặc lợi ích riêng của mỗi người. Để điều chỉnh vấn đề này, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định cụ thể về quyền đại diện giữa vợ và chồng tại Điều 24. Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ trình bày vấn đề: “Khái niệm đại diện giữa vợ và chồng”?

I. Khái niệm đại diện

 
Theo Từ điển Tiếng Việt, khái niệm đại diện được định nghĩa là “thay mặt cho cá nhân hoặc tập thể”. Hoàng Phi (Chủ biên) (2003), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, tr 279). 
Có thể hiểu đại diện là việc thay mặt cho chủ thể khác thực hiện công việc, hành động nhân danh chủ thể đó. Ví dụ: đại diện ký kết hợp đồng đại diện thương mại. 
Theo Từ điển Luật học năm 2006 của Viện Khoa học pháp lý- Bộ Tư pháp, khái niệm đại diện được định nghĩa là “đại diện là việc một người, một cơ quan, một tổ chức nhân danh người, cơ quan, tổ chức khác xác lập, thực hiện hành vi pháp lý trong phạm vi thẩm quyền đại diện”.
Như vậy có thể chỉ ra rằng đại diện là một quan hệ pháp luật. Chủ thể của quan hệ này gồm người đại diện và người được đại diện. Người đại diện là người nhân danh người khác xác lập quan hệ với bên thứ ba, theo ý chí của người được đại diện và vì lợi ích của họ. Người được đại diện là người tiếp nhận hậu quả pháp lý từ quan hệ do người đại diện xác lập, thực hiện đúng phạm vi đại diện với bên thứ ba.  

II. Khái niệm đại diễn giữa vợ và chồng

Đại diện giữa vợ và chồng xuất phát từ việc đại diện nói chung, dựa trên sự kiện kết hôn và trở thành quan hệ vợ chồng, từ đó phát sinh ra đại diện giữa vợ và chồng. Để việc đại diện giữa vợ và chồng được pháp luật công nhận và bảo vệ thì trước hết phải xác lập quan hệ hôn nhân hợp pháp giữa nam và nữ. Đối với những cặp đôi sống chung với nhau như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn sẽ không được pháp luật công nhận việc đại diện giữa vợ và chồng. 
Sự kiện kết hôn không làm mất đi hay thu hẹp các quyền của vợ hoặc chồng mà ngược lại còn mở rộng thêm các quyền giữa vợ và chồng với nhau. Vợ và chồng bình đẳng với nhau trong đời sống hôn nhân và trong mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa… Khi tham gia vào các giao dịch dân sự, mỗi người đều có quyền tự do bày tỏ ý chí, nguyện vọng của bản thân về việc đồng ý xác lập, thực hiện, chấm dứt các giao dịch để đảm bảo tốt nhất các quyền lợi của chính bản thân họ. Tuy nhiên, sau khi kết hôn, các hành vi, quyết định của vợ và chồng đều phải xuất phát từ lợi ích chung của gia đình. 
Vợ và chồng đều có những mối quan hệ riêng mang tính cá nhân bên cạnh mối quan hệ chung với gia đình. Vì vậy khi tham gia vào giao dịch dân sự, vợ hoặc chồng vừa tham gia với tư cách cá nhân độc lập vừa tham gia với tư cách chủ thể đặc biệt đại diện cho người còn lại. Trên thực tế nhiều giao dịch có hiệu lực chỉ khi có sự thống nhất giữa vợ và chồng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cả gia đình. 
Đại diện giữa vợ và chồng có thể thực hiện theo pháp luật hoặc theo ủy quyền. Đại diện theo pháp luật do pháp luật quy định hoặc do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định. Đại diện theo ủy quyền được xác lập theo sự ủy quyền của người được đại diện cho người đại diện thông qua hợp đồng ủy quyền hoặc giấy ủy quyền. Người đại diện theo ủy quyền có quyền, nghĩa vụ đối với giao dịch dân sự phát sinh từ khi người được đại diện ký hợp đồng ủy quyền hoặc giấy ủy quyền, thực hiện trong phạm vi đại diện. Giao dịch dân sự cho người đại diện xác lập, thực hiện vượt quá phạm vi đại diện không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ đối với người được đại diện, trừ trường hợp được người đại diện chấp thuận. 
Tóm lại có thể hiểu khái niệm đại diện giữa vợ và chồng là việc vợ hoặc chồng thay mặt cho người còn lại hoặc thay mặt cho nhau xác lập, thực hiện, chấm dứt các giao dịch nhân danh vợ, chồng hoặc nhân danh cả hai vợ chồng nhằm đáp ứng nhu cầu, lợi ích cá nhân của người được đại diện hoặc của cả gia đình. 
 

Luật Hoàng Anh