Xác định cha, mẹ, con là gì? Thủ tục xác định cha, mẹ, con?

Mỗi đứa trẻ ra đời là kết quả của tình yêu bố mẹ, là sợi dây gắn kết các mối quan hệ trong gia đình. Trên thực tế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, việc một số đứa trẻ sinh ra không có cha hay không được bố mẹ thừa nhận ngày càng phổ biến. Pháp luật nói chung và luật Hôn nhân gia đình nói riêng đã đưa ra những quy định để xác định quan hệ cha, mẹ, con, tạo ra hành lang pháp lý để cơ quan có thẩm quyền xem xét và giải quyết các tranh chấp phát sinh như: chia tài sản thừa kế, thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng... Vậy việc xác định cha, mẹ, con được quy định như thế nào? GỌI NGAY tới số điện thoại 0908308123 để được LUẬT SƯ  tư vấn luật hôn nhân gia định miễn phí hoặc tìm hiểu các thông tin pháp lý cần thiết thông qua nội dung bài viết dưới đây. 

Căn cứ pháp lý

- Luật Hôn nhân và gia đình 2014;

- Luật hộ tịch 2014;

- Nghị định 123/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành luật hộ tịch;

- Thông tư 04/2020/TT-BTP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Hộ tịch và Nghị định số 123/2012/NĐ-CP ngày 15 tháng 11 năm 2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch.

Xác định cha mẹ con là gì? 

Theo từ điển Tiếng Việt, "xác định" có nghĩa là đưa ra kết quả chính xác, cụ thể sau khi nghiên cứu. Theo nghĩa đó, xác định cha, mẹ, con là việc nghiên cứu để đưa ra kết quả chính xác về nguồn gốc của một người một cách rõ ràng, chính xác. 

Dưới góc độ xã hội- sinh học, sự kiện sinh đẻ sẽ làm phát sinh quan hệ mẹ con giữa người sinh và đứa con; đồng thời cũng làm phát sinh quan hệ bố con giữa đứa trẻ và người bố (người có quan hệ với người mẹ). Căn cứ vào sự kiện sinh đẻ để xác định người mẹ của đứa trẻ và bố đứa trẻ là người có quan hệ với mẹ của đứa trẻ đó. Với sự phát triển của khoa học kĩ thuật thì việc sinh con còn có sự xuất hiện của người thứ 3 (là người cho tinh trùng, cho phôi, cho noãn). Trong trường hợp này việc xác định cha, mẹ cho đứa trẻ đó còn chịu sự điều chỉnh của pháp luật. Qua đó, có thể định nghĩa "xác định cha, mẹ, con là việc nghiên cứu, tìm kiếm, nhận diện mối quan hệ huyết thống giữa hai thế hệ kế tiếp nhau thông qua sự kiện sinh đẻ" (định nghĩa của TS. Nguyễn Thị Lan trong "Xác định cha, mẹ, con trong pháp luật Việt Nam", Luận án Tiến sỹ Luật học).

Theo từ điển Luật học, không có một khái niệm thống nhất về xác định cha, mẹ, con mà chia thành xác định cha mẹ cho con và xác định con cho cha, mẹ. Theo đó, "xác định cha, mẹ cho con" là định rõ một người là cha, một người là mẹ cho con dựa trên quy định của pháp luật; "xác định con cho cha, mẹ" là định rõ một người là con của cha hoặc của mẹ dựa trên các quy định của pháp luật. 

Theo quy định tại các điều từ 88 đến 102 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định một cách chi tiết, cụ thể về việc xác định cha, mẹ, con. Dưới góc độ pháp lý có thể đưa ra khái niệm xác định cha, mẹ con như sau: "Xác định cha, mẹ, con là một chế định pháp lý gồm các quy phạm pháp luật do nhà nước ban hành và điều chỉnh nhằm nhận diện mối quan hệ huyết thống hoặc mối quan hệ pháp lý giữa cha, mẹ, con; căn cứ, thủ tục pháp lý và các quy định về quyền và nghĩa vụ giữa cha, mẹ và con. 

Việc xác định cha, mẹ, con là một vấn đề vô cùng phức tạp. Việc xác định cha, mẹ, con không chỉ có ý nghĩa về mặt nhân thân mà nó còn có ý nghĩa trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các thành viên trong gia đình. Ví dụ như yêu cầu thực hiện các nghĩa vụ cấp dưỡng, phân chia di sản thừa kế... Xác định cha, mẹ, con là căn cứ pháp lý để có thể giải quyết các tranh chấp phát sinh từ quan hệ cha, mẹ, con. 

Hiện nay khái niệm xác định cha, mẹ, con chưa được quy định cụ thể trong Luật Hôn nhân và gia đình hiện hành. Việc xác định cha, mẹ, con là một điều vô cùng quan trọng và thiêng liêng là sợi dây gắn kết các thế hệ và là căn cứ để giải quyết nhiều tranh chấp phát sinh từ mối quan hệ này. 

Quy định về quyền nhận cha mẹ con của công dân

Điều 90 và Điều 91 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:

" Điều 90. Quyền nhận cha, mẹ

1. Con có quyền nhận cha, mẹ của mình, kể cả trong trường hợp cha, mẹ đã chết.

2. Con đã thành niên nhận cha, không cần phải có sự đồng ý của mẹ; nhận mẹ, không cần phải có sự đồng ý của cha.

Điều 91. Quyền nhận con

1. Cha, mẹ có quyền nhận con, kể cả trong trường hợp con đã chết.

2. Trong trường hợp người đang có vợ, chồng mà nhận con thì việc nhận con không cần phải có sự đồng ý của người kia."

Theo quy định nêu trên, pháp luật công nhận quyền xác định nhận cha mẹ con của công dân mà. Cha mẹ có quyền nhận con và con có quyền nhận cha mẹ kể cả trường hợp người được nhận đã chết. Khi con đã thành niên, nếu muốn nhận cha thì không cần sự đồng ý của mẹ, nhận mẹ thì không cần sự đồng ý của cha.

Chứng cứ chứng minh để xác định cha mẹ con là gì?

Chứng cứ để chứng minh quan hệ cha, mẹ, con khi tiến hành việc đăng ký nhận cha mẹ con gồm một trong các giấy tờ, tài liệu sau đây:

- Văn bản của cơ quan y tế, cơ quan giám định hoặc cơ quan, tổ chức khác có thẩm quyền ở trong nước hoặc nước ngoài xác nhận quan hệ cha con, quan hệ mẹ con.

- Trường hợp không có chứng cứ chứng minh quan hệ cha, mẹ, con của cơ quan y tế, cơ quan giám định hoặc cơ quan, tổ chức khác có thẩm quyền ở trong nước hoặc nước ngoài xác nhận quan hệ cha con, quan hệ mẹ con thì các bên nhận cha, mẹ, con lập văn bản cam đoan về mối quan hệ cha, mẹ, con theo quy định pháp luật, có ít nhất hai người làm chứng về mối quan hệ cha, mẹ, con.

Hồ sơ đăng ký xác định cha mẹ con 

Hồ sơ đăng ký nhận cha mẹ con cần chuẩn bị các giấy tờ, tài liệu bao gồm: 

- Tờ khai đăng ký nhận cha mẹ con (theo mẫu)

- Chứng cứ chứng minh quan hệ cha con hoặc mẹ con/Đồ vật, chứng cư liên quan khác.

- Thẻ căn cước công dân và thông tin cá nhân của cha, mẹ, con đăng ký nhận để xuất trình khi làm việc tại cơ quan đăng ký. 

- Trường hợp đăng ký nhận cha, mẹ, con giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài hoặc giữa người nước ngoài với nhau thì người nước ngoài phải nộp thêm bản sao hộ chiếu hoặc giấy tờ có giá trị thay hộ chiếu để chứng minh về nhân thân.

Mẫu đơn ờ khai đăng ký nhận cha mẹ con:

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM         

                                             Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

                                    TỜ KHAI ĐĂNG KÝ NHẬN CHA, MẸ, CON

Kính gửi:(1).......................................................................................................................................
 

Họ, chữ đệm, tên người yêu cầu: .......................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Nơi cư trú: ⁽²⁾ ..................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Giấy tờ tùy thân: ⁽³⁾.......................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Quan hệ với người nhận cha/mẹ/con: ⁽⁴⁾..............................................................................................................................

Đề nghị cơ quan công nhận người có tên dưới đây:

Họ, chữ đệm, tên:..........................................................................................................................................................................

Ngày, tháng, năm sinh:...............................................................................................................................................................

Giới tính:.....................................Dân tộc:...........................................Quốc tịch:.....................................................

Nơi cư trú: ⁽²⁾...................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Giấy tờ tùy thân: ⁽³⁾.......................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Là...................................... của người có tên dưới đây:

Họ, chữ đệm, tên: .........................................................................................................................................................................

Ngày, tháng, năm sinh:...............................................................................................................................................................

Giới tính:.....................................Dân tộc:...........................................Quốc tịch:...........................................................

Nơi cư trú: ⁽²⁾...................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Giấy tờ tùy thân: ⁽³⁾.......................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Tôi cam đoan việc nhận.......................................nói trên là đúng sự thật, tự nguyện, không có tranh chấp và chịu trách nhiệm trước pháp luật về cam đoan của mình.

                                                 Làm tại..........................................ngày ............tháng............năm............

                                                                              Người yêu cầu

                                                                     (Ký, ghi rõ họ, chữ đệm, tên)

  Ý kiến của người hiện đang là mẹ hoặc cha⁽⁵⁾       

Chú thích:

(1) Ghi rõ tên cơ quan đăng ký nhận cha, mẹ, con;

⁽²⁾ Ghi theo nơi đăng ký thường trú; nếu không có nơi đăng ký thường trú thì ghi theo nơi đăng ký tạm trú; trường hợp không có nơi đăng ký thường trú và nơi đăng ký tạm trú thì ghi theo nơi đang sinh sống.

⁽³⁾ Ghi thông tin về giấy tờ tùy thân như: hộ chiếu, chứng minh nhân dân hoặc giấy tờ hợp lệ thay thế (ví dụ: Chứng minh nhân dân số 001089123 do Công an thành phố Hà Nội cấp ngày 20/10/2004).

⁽⁴⁾ Chỉ khai trong trường hợp người khai không đồng thời là người nhận cha/mẹ/con.

⁽⁵⁾ Chỉ khai trong trường hợp cha hoặc mẹ nhận con chưa thành niên hoặc người đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự, ghi ý kiến của người cha nếu mẹ là người yêu cầu, ý kiến người mẹ nếu cha là người yêu cầu (trừ trường hợp người đó đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự).

 ⁽⁶⁾ Đề nghị đánh dấu X vào ô nếu có yêu cầu cấp bản sao và ghi rõ số lượng.