Nghĩa vụ và quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên sau khi ly hôn (Phần 2)

Trong phạm vi bài viết phần 1, Luật Hoàng Anh đã nêu phân tích nghĩa vụ và quyền của người trực tiếp nuôi dưỡng, giáo dục con. Để tiếp tục nội dung phần 1, trong phần 2 này, Luật Hoàng Anh sẽ tập trung phân tích về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con chưa thành niên sau khi ly hôn. 
Bất kể là trước hay sau khi ly hôn, nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục của cha mẹ với con cái là không thay đổi. Tuy nhiên sau khi ly hôn, con chỉ có thể sống với một bên bố, mẹ và sẽ có một người không được sống cùng con. Pháp luật Hôn nhân gia đình năm 2014 vẫn quy định những quyền và nghĩa vụ phù hợp để cha, mẹ thực hiện trách nhiệm của mình cũng như đảm bảo quyền lợi cho con. 

1. Quyền thăm nom, chăm sóc con

Khoản 3 Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định:
“1. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.
2. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
3. Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.
Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó”. 
Thăm nom con là quyền cơ bản của người không trực tiếp nuôi dưỡng, sống chung với con. Đối với một đứa trẻ, việc sống xa cha hoặc mẹ là một thiệt thòi vô cùng lớn. Dù cho người trực tiếp nuôi dưỡng con có chu đáo, chăm sóc con cẩn thận như thế nào cũng không thể thay thế vị trí của người còn lại trong lòng con. Do đó pháp luật quy định về quyền thăm nom như một phương thức bù đắp những mất mát, tổn thương, thiếu thốn về mặt tình cảm của con. Đối với những người không trực tiếp nuôi dưỡng, quy định này giúp họ vơi đi phần nào nỗi buồn, sự nhớ nhung, day dứt khi sống xa con; giúp cha, mẹ nắm được tình hình cuộc sống con để từ đó có những điều chỉnh phù hợp cho sự phát triển của con. 
Quyền thăm nom được tôn trọng và duy trì xuất phát từ lợi ích của con, cũng là quyền nhân thân của người không trực tiếp nuôi dưỡng, giáo dục con. Không ai được cản trở quyền này, dù là người trực tiếp nuôi con hay là họ hàng, người thân thích. Nếu người không trực tiếp nuôi con lợi dụng quyền này để cản trở, gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc con thì pháp luật sẽ hạn chế quyền này của họ. 
Khoản 2 Điều 83 Luật Hôn nhân và gia đình quy định:
“2. Cha, mẹ trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc thăm nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con” 

2. Nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con:

Cha mẹ có trách nhiệm nuôi dưỡng, chăm sóc con từ khi con sinh ra bất kể cả khi hai người đã chấm dứt quan hệ hôn nhân và giao con cho một người nuôi. Việc nuôi con một mình chưa bao giờ là điều dễ dàng đối với những người mới ly hôn. Nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con chính là sự đóng góp để đảm bảo nhu cầu tối thiếu cho con, giúp con có một cuộc sống ổn như các bạn bè đồng trang lứa. Đây vừa là nghĩa vụ vừa là quyền của người không trực tiếp nuôi con. Nghĩa vụ cấp dưỡng bắt đầu khi cha, mẹ ly hôn và thực hiện liên tục cho đến khi con đã đủ 18 tuổi hoặc khi con bị mất, hạn chế năng lực hành vi dân sự thì cha mẹ vẫn phải tiếp tục nghĩa vụ cấp dưỡng. 
Khi có vi phạm nghĩa vụ cấp dưỡng, ngoài việc buộc tội người có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ của mình thì tùy mức độ vi phạm mà người có nghĩa vụ còn bị áp dụng các biện pháp xử phạt. Trường hợp không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng mà gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng thì có thể bị xử lý hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015. 
Như vậy, sau khi ly hôn, cha mẹ có quyền thỏa thuận về quyền và nghĩa vụ của mình đối với con. Nếu không thỏa thuận được thì căn cứ vào việc đảm bảo quyền lợi về mọi mặt cho con, Tòa án sẽ là nơi giải quyết cuối cùng. Tuy nhiên để bảo vệ quyền lợi của con chưa thành niên sau khi cha, mẹ ly hôn trên thực tế, không chỉ cần bổ sung các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật mà còn cần đề ra những biện pháp thích hợp để thực thi pháp luật trên thực tế. Có như vậy mới đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con. 

Luật Hoàng Anh