Quyền và nghĩa vụ của ông bà nội, ông bà ngoại và cháu được quy định như thế nào?

Để cụ thể hóa mối quan hệ ruột thịt của gia đình trong phạm vi trách nhiệm của người có vị trí là ông bà nội, ông bà ngoại và cháu, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định ông bà nội, ông bà ngoại và cháu có quyền và nghĩa vụ như sau:

“Điều 104. Quyền, nghĩa vụ của ông bà nội, ông bà ngoại và cháu

1. Ông bà nội, ông bà ngoại có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu; trường hợp cháu chưa thành niên, cháu đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình mà không có người nuôi dưỡng theo quy định tại Điều 105 của Luật này thì ông bà nội, ông bà ngoại có nghĩa vụ nuôi dưỡng cháu.

2. Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà nội, ông bà ngoại; trường hợp ông bà nội, ông bà ngoại không có con để nuôi dưỡng mình thì cháu đã thành niên có nghĩa vụ nuôi dưỡng.”

1. Quyền và nghĩa vụ của ông bà nội, ông bà ngoại với cháu

- Ông bà nội, ông bà ngoại có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu

Trong phạm vi gia đình thì ông bà là thành viên lớn tuổi nhất, có vị trí cao nhất về thức bậc trong gia đình. Vì vậy ông bà có trách nhiệm bao quát tất cả các cháu, đặc biệt là các cháu còn nhỏ trong gia đình trong việc trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu. Tuy nhiên trách nhiệm này chỉ mang tính hỗ trợ nếu cha mẹ cháu còn sống.

- Ông bà có trách nhiệm sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu

Trong truyền thông văn hóa của dân tộc, người Việt tôn trọng và đề cao truyền thống “kính lão đắc thọ”. Theo đó trong gia đình, con, cháu bao giờ cũng phải yêu thương, kính trọng ông bà, cha mẹ. Tuy nhiên để đươc các cháu yêu kính và để xây dựng gia đình hòa thuận, hạnh phúc, lành mạnh, bền vững, ông bà phải có trách nhiệm làm gương tốt cho con cháu. Đây là điều kiện mang tính tiên quyết trong xây dựng gia đình văn hóa.

- Trường hợp cháu chưa thành niên, cháu đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình mà không có người nuôi dưỡng thì ông bà nội, ông bà ngoại có nghĩa vụ nuôi dưỡng cháu.

Quy định này nhằm xác định, nghĩa vụ của ông bà trong trường hợp cháu thuộc hoàn cảnh khó khăn không còn điều kiện để sinh sống, tuy nhiên phải là khi ông bà có khả năng nuôi dưỡng cháu (như có tài sản, có sức khỏe).

2. Quyền và nghĩa vụ của cháu đối với ông bà

- Cháu có quyền được ông bà nội, ông bà ngoại yêu thương, trông nom, giáo dục.

- Trường hợp cháu chưa thành niên, cháu đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình mà không có người nuôi dưỡng thì có quyền được ông bà nội, ông bà ngoại có nuôi dưỡng.

- Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà nội, ông bà ngoại; trường hợp ông bà nội, ông bà ngoại không có con để nuôi dưỡng mình thì cháu đã thành niên có nghĩa vụ nuôi dưỡng.

- Ngoài ra, về quyền thừa kế tài sản giữa ông bà và cháu: Theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 thì ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, cháu nội, cháu ngoại của người chết là hàng thừa kể thứ hai (Điều 651).

Như vậy, pháp luật quy định về quyền và nghĩa vụ giữa ông bà nội, ông bà ngoại và cháu nhằm bảo vệ các giá trị truyền thống trong gia đình, bảo vệ bản sắc dân tộc trong mối quan hệ gia đình và tạo cơ sở pháp lý để giải quyết khi có phát sinh trên thực tế việc xác định trách nhiệm của các thành viên trong gia đình.

Luật Hoàng Anh