Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng bị vô hiệu trong trường hợp nào?

Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong chế định về chế độ tài sản của vợ chồng. Bởi thỏa thuận này quy định các quyền và nghĩa vụ của vợ chồng liên quan đến tài sản của họ trong suốt thời kỳ hôn nhân. Khi xác lập thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng, cả hai phải tuân thủ các điều kiện do luật định về nội dung và hình thức. Sự vi phạm các điều kiện có hiệu lực của thỏa thuận sẽ dẫn đến việc các thỏa thuận bị vô hiệu. Trong bài viết dưới đây, Luật Hoàng Anh sẽ trình bày các trường hợp chế độ tài sản của vợ chồng bị vô hiệu. 
Điều 50 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng bị vô hiệu:
“1. Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng bị Tòa án tuyên bố vô hiệu khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Không tuân thủ điều kiện có hiệu lực của giao dịch được quy định tại Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan;
b) Vi phạm một trong các quy định tại các điều 29, 30, 31 và 32 của Luật này;
c) Nội dung của thỏa thuận vi phạm nghiêm trọng quyền được cấp dưỡng, quyền được thừa kế và quyền, lợi ích hợp pháp khác của cha, mẹ, con và thành viên khác của gia đình.
2. Tòa án nhân dân tối cao chủ trì phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ Tư pháp hướng dẫn khoản 1 Điều này”. 

1. Trường hợp không tuân thủ điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự được quy định tại Bộ luật Dân sự 

Về bản chất pháp lý, thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng chính là giao dịch dân sự. Theo quy định tại Điều 117 Bộ luật Dân sự năm 2015, để giao dịch dân sự có hiệu lực thì người tham gia giao dịch phải có năng lực pháp luật, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập; chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện; mục đích và nội dung không vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội. Ngoài ra giao dịch dân sự còn phải tuân thủ điều kiện về hình thức trong trường hợp luật có quy định. Như vậy, thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng có hiệu lực khi đảm bảo đầy đủ các điều kiện sau:
- Vợ chồng phải có năng lực hành vi dân sự tại thời điểm xác lập thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng. 
- Vợ chồng hoàn toàn tự nguyện trong việc xác lập thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng một cách tự do, không bị lừa dối hay cưỡng ép. 
- Mục đích và nội dung của thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng không được vi phạm các quy định về nguyên tắc chung của chế độ tài sản của vợ chồng; các quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng trong việc đáp ứng những nhu cầu thiết yếu của gia đình; các quy định về giao dịch liên quan đến nhà ở là nơi ở duy nhất của vợ chồng hoặc quy định liên quan đến giao dịch với người thứ ba ngay tình. 
- Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng phải được lập thành văn bản và được công chứng, chứng thực. 
- Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng phải được lập trước khi kết hôn. 

2. Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng bị vô hiệu nếu vi phạm nguyên tắc chung trong chế độ tài sản của vợ chồng; quyền được đảm bảo về chỗ ở của vợ chồng; quyền và lợi ích hợp pháp của người thứ ba ngay tình. 

Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng bị vô hiệu nếu không đảm bảo quyền bình đẳng của vợ chồng liên quan đến việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung hoặc vi phạm nghĩa vụ của vợ, chồng trong việc đáp ứng nhu cầu thiết yếu cho gia đình hoặc vi phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba ngay tình.
Điều 16 Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành luật Hôn nhân và gia đình: Pháp luật Việt Nam quy định vợ, chồng phải có nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng khi xác lập, thực hiện giao dịch với người thứ ba. 
Nếu nội dung của thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng cho phép một bên được định đoạt nhà ở là nơi ở duy nhất của vợ chồng dẫn đến vợ, chồng không có chỗ ở hoặc không đảm bảo chỗ ở tối thiểu về diện tích, điều kiện sinh hoạt, an toàn, vệ sinh môi trường theo quy định của pháp luật về nhà ở thì thỏa thuận này là vô hiệu. 

3. Nội dung thỏa thuận vi phạm nghiêm trọng quyền được cấp dưỡng, quyền được thừa kề; quyền, lợi ích hợp pháp khác của cha mẹ con và thành viên khác trong gia đình

Thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng bị vô hiệu nếu thỏa thuận đó nhằm trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng hoặc tước bỏ quyền thừa kế của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc hoặc vi phạm các quyền, lợi ích hợp pháp của cha mẹ con và các thành viên khác trong gia đình được pháp luật quy định. 

Luật Hoàng Anh