Xử lý hành vi vi phạm về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ như thế nào?

Các cặp vợ chồng thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ phải tuân thủ các quy định của pháp luật về điều kiện, quyền và nghĩa vụ của mình cũng như sự hướng dẫn chuyên môn của cơ sở y tế có thẩm quyền. Các hành vi vi phạm về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ đều bị xử lý nghiêm minh bởi pháp luật. Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về vấn đề xử lý hành vi vi phạm này như sau:

“Điều 100. Xử lý hành vi vi phạm về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ

Các bên trong quan hệ sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, mang thai hộ vi phạm điều kiện, quyền, nghĩa vụ được quy định tại Luật này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý theo trách nhiệm dân sự, hành chính, hình sự.”

Điều luật quy định mang tính nguyên tắc chung và có tính dự phòng về xử lý trách nhiệm đối với các bên trong quan hệ sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ có hành vi vi phạm về điều kiện, quyền và nghĩa vụ được pháp luật quy định.

Theo đó, người có hành vi vi phạm phải chịu trách nhiệm pháp lý về dân sự, hành chính và hình sự tùy vào tính chất, mức độ của hành vi vi phạm.

1. Xử lý hành vi vi phạm hành chính về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ

Thep Điều 3 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014:

Mang thai hộ vì mục đích nhân đạo là việc một người phụ nữ tự nguyện, không vì mục đích thương mại giúp mang thai cho cặp vợ chồng mà người vợ không thể mang thai và sinh con ngay cả khi áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, bằng việc lấy noãn của người vợ và tinh trùng của người chồng để thụ tinh trong ống nghiệm, sau đó cấy vào tử cung của người phụ nữ tự nguyện mang thai để người này mang thai và sinh con.

Mang thai hộ vì mục đích thương mại là việc một người phụ nữ mang thai cho người khác bằng việc áp dụng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản để được hưởng lợi về kinh tế hoặc lợi ích khác.

Sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản là việc sinh con bằng kỹ thuật thụ tinh nhân tạo hoặc thụ tinh trong ống nghiệm (khoản 21 Điều 3 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

Luật hôn nhân và gia đình cấm sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, mang thai hộ vì mục đích thương mại, lựa chọn giới tính thai nhi, sinh sản vô tính (điểm g khoản 2 Điều 5 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

Như vậy, mọi hành vi vi phạm quy định về sinh con sẽ xử lý vi phạm hành chính theo Điều 60 Nghị định số 82/2020/NĐ-CP ngày 15/7/2020 của Chính phủ như sau:

- Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, sinh sản vô tính, mang thai hộ vì mục đích thương mại.

- Biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, sinh sản vô tính, mang thai hộ vì mục đích thương mại.

2. Trách nhiệm dân sự

Việc sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ đều được thực hiên thông qua một giao dịch dân sự. Trách nhiệm dân sự đặt ra với các chủ thể khi có sự vi phạm thỏa thuận hoặc gây thiệt hại trong quan hệ sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ.

Các phương thức bảo vệ quyền dân sự trong trường hợp có hành vi vi phạm sự thỏa thuận về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ có thể áp dụng bao gồm: Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm; buộc thực hiện nghĩa vụ; buộc bồi thường thiệt hại (Điều 11 Bộ luật dân sự năm 2015).

Về bồi thường thiệt hại:

Theo quy định Điều 13 Bộ luật dân sự năm 2015, cá nhân, pháp nhân có quyền dân sự bị xâm phạm được bồi thường toàn bộ thiệt hại, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Điều 360 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ. Theo đó, trường hợp có thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ gây ra thì bên có nghĩa vụ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

3. Trách nhiệm hình sự

Nếu hành vi vi phạm về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ có tính chất và mức độ nguy hiểm, cấu thành tội phạm thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự và xử lý theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015.

Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi năm 2017 quy định về Tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại:

“Điều 187. Tội tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại

1. Người nào tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Đối với 02 người trở lên;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Lợi dụng danh nghĩa của cơ quan, tổ chức;

d) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm”.

Hành vi tổ chức mang thai hộ là hành vi bao gồm tổng hợp của nhiều hành vi khác nhau từ việc tạo điều kiện cho các bên có nhu cầu mang thai hộ gặp gỡ, trao đổi, bàn bạc, sắp xếp, tạo điều kiện và hỗ trợ về các phương tiện để các bên tiến hành việc mang thai hộ. Mục đích cuối cùng của người thực hiện hành vi là vì mục đích thương mại.

Căn cứ quy định nêu trên, người tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại có thể bị xử lý hình sự, với mức hình phạt cao nhất là 05 năm tù.

Việc quy định các biện pháp xử lý hành vi vi phạm về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản và mang thai hộ nhằm đấu tranh, ngăn ngừa các hành vi mang thai hộ vì mục đích thương mại để trục lợi và các hành vi trái pháp luật khác.

Luật Hoàng Anh