Các điều ước quốc tế có liên quan đến bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm nghệ thuật

Thứ tư, 31/05/2023, 11:25:40 (GMT+7)

Các quy định của pháp luật quốc tế về việc bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm nghệ thuật

MỤC LỤC

MỤC LỤC

Việc gia nhập vào các điều ước quốc tế về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả nói riêng đang trở thành xu thế chung của quốc tế. Đối với việc bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm nghệ thuật, có một số các điều ước điều chỉnh với vấn đề này. Vậy đó là những điều ước nào, mời bạn đọc cùng Luật Hoàng Anh tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

- Luật Sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 (Luật sở hữu trí tuệ 2005);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 19 tháng 6 năm 2009 (Luật sở hữu trí tuệ 2009);

- Luật  sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sở hữu trí tuệ ngày 16 tháng 06 năm 2022 (Luật sở hữu trí tuệ 2022);

Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật;

- Hiệp định về các khía cạnh liên quan tới thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp định TRIPs);

- Hiệp định của WIPO về bản quyền tác giả (WCT);

Quyền tác giả là gì?

Theo quy định tại Khoản 2 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi, bổ sung bởi Khoản 2 Điều 1 Luật sở hữu trí năm 2009 quy định:

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

2. Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.”

Theo đó, quyền tác giả được dùng để bảo vệ các sáng tạo tinh thần có tính chất văn hóa không bị vi phạm bản quyền, như các bài viết về khoa học hay văn học, sáng tác nhạc, ghi âm, tranh vẽ, hình chụp, phim và các chương trình truyền thanh. Quyền này bảo vệ các quyền lợi cá nhân và lợi ích kinh tế của tác giả trong mối liên quan với tác phẩm. Hiểu một cách đơn giản, quyền tác giả cho phép tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả được độc quyền khai thác tác phẩm; chống lại việc sao chép, trình diễn bất hợp pháp.

Đặc điểm của quyền tác giả

Thứ nhất, đối tượng của quyền tác giả luôn mang tính sáng tạo và là các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học. Tác phẩm là thành quả lao động  của tác giả được thể hiện dưới hình thức nhất định. Mọi cá nhân đều có quyền sáng tạo văn học, nghệ thuật, khoa học và khi cá nhân tạo ra tác phẩm trí tuệ, không phụ thuộc vào giá trị nội dung và nghệ thuật đều có quyền tác giả đối với tác phẩm.

Thứ hai, quyền tác giả thiên về bảo hộ hình thức thể hiện tác phẩm. Pháp luật về quyền tác giả chỉ bảo hộ hình thức chứa đựng tác phẩm khi nó được tạo ra và thể hiện dưới hình thức nhất định mà không bảo hộ nội dung sáng tạo tác phẩm.

Thứ ba, hình thức xác lập quyền theo cơ chế bảo hộ tự động. Quyền tác giả được xác lập dựa vào chính hành vi tạo ra tác phẩm của tác giả, không phụ thuộc vào thể thức, thủ tục nào. Nhưng đối với quyền sở hữu công nghiệp, được xác lập dựa trên quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thông qua việc xét và cấp văn bằng bảo hộ cho chủ sở hữu các đối tượng đó (trừ các đối tượng sở hữu công nghiệp được xác lập một cách tự động).

Thứ tư, quyền tác giả sẽ không được bảo hộ một cách tuyệt đối.

Tác phẩm và điều kiện bảo hộ tác phẩm

Khoản 7 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 đưa ra khái niệm tác phẩm như sau: "Tác phẩm là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào."  Theo quy định này, Luật Sở hữu trí tuệ đưa ra hai dấu hiệu của tác phẩm là: (i)sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học; (ii) được thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào. 

Lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật vô cùng phong phú và đa dạng, không bị giới hạn về nội dung hay hình thức thể hiện ý tưởng sáng tạo của tác giả. Nếu như pháp luật Sở hữu công nghiệp có thể đặt ra những tiêu chuẩn cụ thể để đối tượng sở hữu công nghiệp được bảo hộ như tính mới, tính sáng tạo hay khả năng phân biệt.... thì pháp luật về quyền tác giả không thể đặt ra những tiêu chỉ về nội dung hay hình thức thể hiện để xem xét về việc bảo hộ một tác phẩm. Do đó, pháp luật về quyền tác giả vẫn đặt ra những điều kiện để tác phẩm được bảo hộ, cụ thể tác phẩm phải thỏa mãn những yêu cầu sau:

(i) Là thành quả của hoạt động sáng tạo tinh thần. Yêu cầu này đòi hỏi tác phẩm phải là kết quả của quá trính suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, phản ánh tư tưởng, tình cảm của người sáng tác. Hay nói cách khác, tác phẩm phải là kết quả sáng tạo có chứa đựng nội dung tinh thần nhất định, thuộc lĩnh vực văn học, nghệ thuật hay khoa học. 

(ii) Được thể hiện dưới hình thức nhất định. Các sáng tạo nếu mới chỉ là ý tưởng nằm trong đầu tác giả, chưa được thể hiện ra ngoài thế giới vật chất bằng hình thức nhất định thì không thể được coi là một tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả. Các tác phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuậ, khoa học chỉ có ý nghĩa nếu như chúng cung có thể tiếp cận được bởi vậy tác phẩm chỉ được bảo hộ khi nó được thể hiện thông qua hình thức nhất định để người khác có thể nhận biết, xác định được.

(iii) Có tính sáng tạo (tính nguyên gốc). Khoản 3 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung tại khoản 5 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ 2009 quy định: "Tác phẩm được bảo hộ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác." Như vậy, theo pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam, tính sáng tạo (hay tính nguyên gốc) chỉ đòi hỏi tác phẩm do chính tác giả sáng tạo ra, mang đặc trưng riêng có thể phân biệt được với những tác phẩm của người khác.

Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật

Công ước Berne là công ước bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật kí kết tại Berne, Thuỵ Sĩ vào năm 1886. Công ước đã được sửa đổi tại Paris năm 1896 và tại Berlin năm 1908, hoàn thiện tại Berne năm 1914, sửa đổi tại Rome năm 1928, tại Brussels năm 1948, tại Stockholm năm 1967, tại Paris năm 1971, và được bổ sung năm 1979.

Công ước Berne có hiệu lực tại Việt Nam từ gày 26 tháng 10 năm 2004. Theo công ước Berne quyền tác giả được thiết lập tự động, không cần phải đăng kí không cần phải viết trong thông báo quyền tác giả.

Công ước đặt ra 03 nguyên tắc cơ bản và gồm một loạt các quy định xác định sự bảo hộ tối thiểu cũng như các quy định đặc biệt dành cho các nước đang phát triển, bao gồm:

  • Nguyên tắc đối xử quốc gia

Việc bảo hộ tác phẩm có nguồn gốc từ quốc gia thành viên của Công ước tương tự như sự bảo hộ tác phẩm của công dân chính quốc gia mình (tác phẩm có nguồn gốc từ các quốc gia thành viên của Công ước là tác phẩm mà tác giả của tác phẩm là công dân của một nước thành viên hoặc tác phẩm được công bố tại một nước thành viên).

  • Nguyên tắc bảo hộ đương nhiên

Quyền tác giả phát sinh ngay từ khi tác phẩm được định hình dưới một hình thức vật chất nhất định không lệ thuộc vào bất kì thủ tục hình thức nào như đăng kí, nộp lưu chiểu hoặc các thủ tục tương tự.

  • Nguyên tắc bảo hộ độc lập

Việc hưởng và thực thi các quyền theo Công ước là độc lập với những gì hiện được hưởng tại nước xuất xứ của tác phẩm. Tuy nhiên, nếu một nước thành viên có quy định thời hạn bảo hộ dài hơn quy định tối thiểu nêu trong Công ước và tác phẩm chấm dứt được bảo hộ tại nước xuất xứ, sự bảo hộ có thể bị từ chối (tại nước có thời hạn bảo hộ dài hơn này) khi sự bảo hộ tại nước xuất xứ đã kết thúc.

Về thời hạn bảo hộ, nguyên tắc chung là bảo hộ trong suốt thời gian của cuộc đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả chết. Tuy nhiên, có những ngoại lệ như đối với tác phẩm mĩ thuật ứng dụng, và các tác phẩm nhiếp ảnh, thời hạn bảo hộ tối thiểu là 25 năm kể từ khi tác phẩm được sáng tạo.

Hiệp định về các khía cạnh liên quan tới thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp định TRIPs)

Hiệp định TRIPs được kí kết 15/04/1994 và bắt đầu có hiệu lực từ 01/01/1995 cùng với sự ra đời của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) . Từ năm 1995, Hiệp định TRIPs đã mang lại những thay đổi căn bản trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Hiệp định TRIPs đã khẳng định vai trò và mở rộng các chuẩn mực và quy định của Công ước Berne, làm thay đổi bộ mặt của luật sở hữu trí tuệ. Việt Nam trở thành thành viên của WTO vào năm 2007, từ đó Việt Nam cam kết thực hiện đầy đủ Hiệp định này ngay sau khi gia nhập.

Hiệp định TRIPs thừa nhận tầm quan trọng của việc bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với hoạt động thương mại, đầu tư, và các thiệt hại đối với quyền lợi thương mại hợp pháp khi quyền sở hữu trí tuệ không được bảo hộ và thực thi một cách thoả đáng.

Hiệp định của WIPO về bản quyền tác giả (WCT)

Sau khi phê chuẩn Hiệp định TRIPs dưới sự bảo trợ của GATT, công việc chuẩn bị cho các quy tắc mới về bản quyền tác giả và các quyền liên quan tại các uỷ ban của WIPO đã gỉai quyết triệt để những vấn đề chưa được Hiệp định TRIPs đề cập tới. Cuối cùng, vào năm 1996, Hội nghị Ngoại giao WIPO về Một số vấn đề bản quyền tác giả và các quyền liên quan đã phê chuẩn Hiệp ước Hiệp định của WIPO về bản quyền tác giả (WCT).

Hiệp ước có 25 điều và các điều khoản cho Công ước Berne được dẫn chiếu trong Hiệp ước. Hiệp ước quy định bảo hộ cho sự thể hiện của các tác phẩm chứ không bảo hộ cho bản thân ý tưởng, thủ tục, … Trong các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả, Hiệp ước WIPO lưu ý hai vấn đề: (i) không phân biệt các thức và hình thức thể hiện chúng; (ii) các dữ liệu hoặc tư liệu khác được sưu tập dưới bất kì hình thức nào, mà tạo nên những sáng tạo trí tuệ, thì được bảo hộ. Sự bảo hộ này không dành cho chính bản thân dữ liệu hoặc tư liệu đó và không làm phương hại đến bất kì quyền tác giả nào đang tồn tại đối với dữ liệu hoặc tư liệu trong sưu tập đó.

Tóm lại, đối với Việt Nam, pháp luật về sở hữu trí tuệ có nhiều quy định chi tiết hơn so với các điều ước quốc tế trên về bảo hộ quyền tác giả mà chúng ta tham gia, do các điều ước trên chỉ quy định những vấn đề chung, còn lại chi tiết lại tuỳ thuộc vào từng quốc gia thành viên. Với việc là một nước đang phát triển, Việt Nam vẫn cần phải tiến hành sửa đổi bổ sung những quy định của pháp luật để phù hợp hơn và nhằm đảm bảo thực thi các điều ước quốc tế trên thực tế.

Luật Hoàng Anh

Luật Sư Phạm Thị Thu Hà

Chuyên viên pháp lý Trịnh Thị Chình

Luật Sư Nguyễn Thị Ngàn

Luật Sư Vũ Khánh Hiếu

Luật Sư Nguyễn Thùy Dung

Thạc sĩ kinh tế Nguyễn Mai Hương

Luật Sư Lê Tiến Thành

Chuyên viên pháp lý Nguyễn Thị Diệu Quỳnh

Chuyên viên pháp lý Nguyễn Thị Thu Hiền

Luật Sư Đào Hồng Sơn

Luật sư NGUYỄN ĐÌNH HIỆP - Những con số biết nói

Với 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn pháp lý, Luật sư Nguyễn Đình Hiệp có sự am hiểu sâu sắc hệ thống pháp luật Việt Nam và triển khai thành công rất nhiều các vụ việc như:

2

Tư vấn mở chuỗi kinh doanh nhượng quyền thương mại

2

Tư vấn cấp Giấy phép viễn thông cho doanh nghiệp Việt Nam

8

Tư vấn pháp lý thường xuyên cho các doanh nghiệp Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc. Tiêu biểu như Công ty CP Tập đoàn Bình Minh, Công ty CP DV Viễn thông Hải Phòng

10

Tư vấn, xử lý thu hồi công nợ và khởi kiện/khởi tố các đối tượng có nợ khó đòi

10

Tư vấn pháp lý đầu tư, giấy phép, chuyển nhượng các dự án khoáng sản. Tiêu biểu như Dự án khai thác Khoáng sản của Công ty khoáng sản An Vượng tại huyện Đà Bắc tỉnh Hoà Bình (50ha).

15

Tư vấn pháp lý dự án đầu tư mở rộng sản xuất. Tiêu biểu như Dự án sản xuất 50 triệu sản phẩm điện tử thanh toán Công ty TNHH ST Vina (Hàn Quốc); Dự án mở rộng quy mô sản xuất của Công ty TNHH RFTech Việt Nam lên 20 triệu đô la Mỹ;

20

Tư vấn hợp đồng chuyển giao công nghệ và thực hiện thủ tục đăng ký hợp đồng chuyển giao công nghệ (hầu hết là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài)

20

Tư vấn pháp lý dự án đầu tư bất động sản. Tiêu biểu như Dự án khu nghỉ dưỡng tại Vịnh Lan Hạ, thành phố Hải Phòng (30ha); Khu du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng Avana Mai Chau Hideway, tỉnh Hòa Bình (32ha)

30

Tư vấn, thành lập các doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong các lĩnh vực. Tiêu biểu như Dự án nhà máy sản xuất của Công ty Mass Well Limited, Công ty Modern Shine Limited tại Trung tâm công nghiệp GNP Yên Bình

300

Tư vấn hồ sơ công bố sản phẩm, hồ sơ phòng cháy chữa cháy, hồ sơ an toàn vệ sinh thực phẩm, đăng ký mã số mã vạch, đăng ký/thông báo website…

500

Tư vấn bảo hộ nhãn hiệu (thương hiệu), quyền tác giả, sáng chế

700

Tư vấn, thực hiện các thủ tục, giấy phép con như: Giấy phép lao động cho người nước ngoài, cấp phép tạm trú cho người nước ngoài, Giấy phép trung tâm ngoại ngữ, Giấy phép ngành dược, Giấy phép quảng cáo…

2000

Tư vấn, thành lập các doanh nghiệp mới, chi nhánh, văn phòng đại diện trên cả nước; các thủ tục thay đổi đăng ký doanh nghiệp trên cả nước

3000

Tư vấn các vụ việc ly hôn, chia tài sản, quyền nuôi con; chia thừa kế; tranh chấp đất đai; tố tụng dân sự, tố tụng hình sự và tố tụng hành chính.

Dịch vụ pháp lý

Để nhận tin tức và quà tặng từ Luật Hoàng Anh

Đăng ký email

Số điện thoại nhận tin

© Bản quyền thuộc về -Luật Hoàng Anh- Mọi sự sao chép phải được sự chấp thuận của Luật Hoàng Anh bằng văn bản.
Lên đầu trang zalo.png messenger.png 0908 308 123
Tư vấn miễn phí ngay Chat với luật sư