Phân loại tác giả theo quy định pháp luật sở hữu trí tuệ?

Tác giả là người sáng tạo tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học (sau đây gọi chung là tác phẩm) là tác giả của tác phẩm đó, tác giả của các tác phẩm văn học, nghệ thuật, các công trình khoa học chỉ có thể là những con người cụ thể khi họ đã bằng lao động sáng tạo của mình trực tiếp tạo ra tác phẩm. Việc phân loại tác giả có ý nghĩa vô cùng to lớn trong việc xác định phạm vi quyền của tác giả trong một số trường hợp. Vậy tác giả được phân loại dựa trên các căn cứ nào? Hãy GỌI NGAY tới chúng tôi qua số điện thoại 0908308123 để được Luật sư tư vấn pháp luật sở hữu trí tuệ MIỄN PHÍ một cách chi tiết và hiệu quả nhất hoặc tìm hiểu các thông tin pháp lý cần thiết thông qua nội dung bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

- Luật Sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29/11/2005 (Luật Sở hữu trí tuệ 2005);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 19 tháng 6 năm 2009 (Luật Sở hữu trí tuệ 2009);

- Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ ngày 16 tháng 6 năm 2022 (Luật Sở hữu trí tuệ 2022);

- Nghị định 17/2023/NĐ-CP ngày 26 tháng 4 năm 2020 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành luật sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan.

Tác giả là gì?

Theo phương diện tổng qua nhất, tác giả là những người đã tạo ra sản phẩm trí tuệ bằng lao động, sáng tạo tác phẩm bằng suy nghĩ, tình cảm, tư duy của mình. Theo phương diện hẹp, tác giả là những người tạo ra các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học bằng lao động, sáng tạo của chính mình. Bài viết sau đây của Luật Hoàng Anh sẽ trình bình về khái niệm tác giả theo phương diện hẹp.

Điều 12a Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi, bổ sung tại khoản 4 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ 2022 quy định về tác giả như sau:

“Tác giả là người trực tiếp sáng tạo tác phẩm. Trường hợp có từ hai người trở lên cùng trực tiếp sáng tạo tác phẩm với chủ ý là sự đóng góp của họ được kết hợp thành một tổng thể hoàn chỉnh thì những người đó là các đồng tác giả.”

Trực tiếp sáng tạo được hiểu tác giả chính là người chuyền tải ý tưởng sáng tạo của mình ra bên ngoài thế giới vật chất dưới một hình thức để người khác có thể nhận biết và sự thể hiện đó mang dấu ấn sáng tạo của cá nhân tác giả. 

Phân loại tác giả theo số lượng người lao động sáng tạo để tạo ra tác phẩm

Căn cứ theo số lượng người lao động sáng tạo ra tác phẩm có thể chia thành 02 loại: tác giả đơn nhất và đồng tác giả. Cụ thể như sau:

Tác giả đơn nhất

Theo Điều 37 Luật sở hữu trí tuệ 2005 quy định về tác giả như sau:

“Tác giả sử dụng thời gian, tài chính, cơ sở vật chất - kỹ thuật của mình để sáng tạo ra tác phẩm có các quyền nhân thân quy định tại Điều 19 và các quyền tài sản quy định tại Điều 20 của Luật này.”

Tác giả đơn nhất là cá nhân bằng lao động sáng tạo của mình trực tiếp tạo ra toàn bộ tác phẩm. Hay nói cách khác, người tạo ra tác phẩm là tác giả của toàn bộ tác phẩm. Trong trường hợp này, người đó được hưởng toàn bộ các quyền nhân thân, quyền tài sản của tác giả đối với tác phẩm.

Đồng tác giả

Theo Khoản 1 Điều 38 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 quy định đồng tác giả như sau:

“1. Các đồng tác giả sử dụng thời gian, tài chính, cơ sở vật chất - kỹ thuật của mình để cùng sáng tạo ra tác phẩm có chung các quyền quy định tại Điều 19 và Điều 20 của Luật này đối với tác phẩm đó.”

Đồng tác giả là nhiều cá nhân hợp tác để cùng nhau bằng lao động sáng tạo tạo ra tác phẩm. Mỗi người trong số họ được gọi là đồng tác giả của tác phẩm. Trong trường hợp này, những người đó cùng nhau hưởng các quyền nhân cũng như quyền tài sản của tác giả đối với tác phẩm. Điều luật trên không xác định mối liên quan giữa các đồng tác giả với nhau đối với tác phẩm do họ cùng sáng tạo ra. Tuy vậy, trong thực tế khi xác định phần quyền mà mỗi đồng tác giả được hưởng, người ta thường dựa vào tính chất, kết cấu của tác phẩm để xác định những người đó là đồng tác giả định phần hay không định phần.

Nếu tác phẩm do nhiều người tạo ra là tác phẩm không thể xác định phần sáng tạo của từng người thì họ là đồng tác giả hợp nhất. Vì vậy, tất cả các đồng tác giả cùng hưởng quyền nhân thân, quyền tài sản đối với tác phẩm một cách ngang nhau (bằng nhau).

Nếu tác phẩm được kết cấu theo từng chương, từng phần và có thể xác định được mỗi phần, mỗi chương đó do tác giả nào sáng tạo ra thì những người cùng tạo ra tác phẩm đó được gọi là đồng tác giả theo phần. Vì vậy, trong trường hợp này, quyền lợi của mỗi đồng tác giả thường được xác định tương ứng với phần tác phẩm do họ sáng tạo ra.

Phân loại tác giả theo nguồn gốc của tác phẩm

Căn cứ theo nguồn gốc của tác phẩm được tạo ra, tác giả có thể được chia thành 02 loại: tác giả tạo ra tác phẩm gốc và tác giả tạo ra tác phẩm phái sinh.

Tác giả tạo ra tác phẩm gốc

Tác giả là những người tạo ra tác phẩm gốc là những người bằng lao động sáng tạo trí tuệ tạo ra tác phẩm với một nội dung, chủ đề, tư tưởng, cách thức thể hiện hoàn toàn mới. Trong từ điển Hán – Việt, loại tác giả này được gọi là nguyên tác.

Tác giả tạo ra tác phẩm phái sinh

Tác giả tác phẩm phái sinh là những người tạo ra tác phẩm từ tác phẩm của người khác đã được công bố, phổ biến, bao gồm:

+ Tác giả dịch: Là người dịch tác phẩm từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, ví dụ: Từ chữ nôm ra chữ quốc ngữ. Nhu cầu giao lưu quốc tế đòi hỏi ngày càng cao về công việc dịch thuật. Thông qua việc dịch chuyển ngôn ngữ góp phần tăng cường sự hiểu biết về nền văn hoá, phong tục, tập quán giữa các dân tộc, các quốc gia trên phạm vi toàn thế giới, tạo điều kiện học hỏi lẫn nhau và hội nhập về lĩnh vực khoa học, kĩ thuật. Các tác phẩm văn học nghệ thuật, khoa học kĩ thuật khi được diễn đạt bằng một ngôn ngữ nhất định phải tuân theo những nguyên tắc đặc thù của ngôn ngữ đó. Vì vậy, khi chuyển tác phẩm sang ngôn ngữ khác, người, dịch phải sáng tạo trong cách sử dụng ngôn ngữ trên cơ sở tài năng, trí tuệ của mình. Nghĩa là việc dịch thuật luôn mang tính sáng tạo, vì thế người dịch phải được thừa nhận là tác giả của tác phẩm dịch đó.

+ Tác giả phóng tác: Là người tạo ra tác phẩm mô phỏng theo nội dung của tác phẩm được phóng tác, có thể được chuyển từ thể loại này sang thể loại khác hoặc sửa đổi trong cùng một thể loại, bao gồm cả sửa đổi bố cục tác phẩm để làm cho tác phẩm phù hợp với điều kiện khác nhau của việc khai thác, sử dụng.

+ Tác giả cải biên: Là người sáng tạo ra tác phẩm được soạn ra từ một phần hoặc toàn bộ các tác phẩm đã có theo chủ đề nhất định và có thể có bình luận, đánh giá.

+ Tác giả chuyển thể: Là người bằng lao động sáng tạo tác phẩm được chuyển từ loại hình này sang loại hình khác hoặc tác phẩm được thể hiện bằng thủ pháp nghệ thuật khác với tác phẩm được chuyển thể trong cùng một loại hình.

+ Tác giả biên soạn: Là người soạn ra từ một phần hoặc toàn bộ các tác phẩm đã có theo chủ đề nhất định và có thể có bình luận, đánh giá. 

+ Tác giả chú giải: Là người làm rõ nghĩa một số từ, câu hoặc địa danh trong tác phẩm đã có.

+ Tác giả tuyển chọn: Là người bằng lao động sáng tạo để từ việc làm rõ nghĩa và nội dung một số từ, câu hoặc sự kiện, điển tích, địa danh nêu tại tác phẩm được chú giải tạo thành tác phẩm hợp tuyển theo chủ đề nhất định.

Phân loại tác giả theo mối quan hệ lao động trong quá trình tạo ra tác phẩm

Nếu căn cứ vào quan hệ lao động trong quá trình tạo ra tác phẩm thì tác giả còn được phân thành hai loại: tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả và tác giả không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả.

Tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả

Theo Điều 37 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 quy định:

“Tác giả sử dụng thời gian, tài chính, cơ sở vật chất - kỹ thuật của mình để sáng tạo ra tác phẩm có các quyền nhân thân quy định tại Điều 19 và các quyền tài sản quy định tại Điều 20 của Luật này.”

Tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả là người bằng thời gian và chi phí vật chất của chính mình để lao động sáng tạo và trực tiếp tạo ra tác phẩm, công trình.

Tác giả không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả

Tác giả không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả là người bằng lao động sáng tạo của mình để trực tiếp tạo ra tác phẩm, Công trình theo nhiệm vụ được giao hoặc theo hợp đồng.

Việc xác định tác giả theo một trong hai tư cách có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định phạm vi quyền nhân thân, quyền tài sản của họ đối với tác phẩm. Nếu không phải là chủ sở hữu quyền tác giả thì tác giả chỉ có quyền nhân thân không thể chuyển dịch. Khía cạnh kinh tế của tác phẩm chỉ đạt được đối với chủ thể được thừa nhận là chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm.

Xem thêm: Tổng hợp các bài viết của Luật sở hữu trí tuệ.

Hi vọng qua bài viết trên đây, bạn đọc đã nắm bắt được các vấn đề pháp lý cơ bản nhất liên quan đến việc phân loại tác giả theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ. Nếu như có thắc mắc hoặc có vấn đề nào chưa rõ, đừng ngần ngại liên hệ với Công ty Luật Hoàng Anh qua số hotline: 0908 308 123 để trao đổi và làm rõ thêm.