Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thư viện là gì?

Thư viện là một kho sưu tập các nguồn thông tin, được chọn lọc bởi các chuyên gia và có thể được tiếp cận để tham khảo hay mượn, thường là trong một môi trường yên tĩnh phù hợp cho học tập. Kho tàng của một thư viện có thể chứa đến hàng triệu đầu mục, bao gồm nhiều định dạng như sách, ấn phẩm định kỳ, báo, thủ bản, phim, bản đồ, văn kiện… và nhiều thể loại khác. Thông tin, tư liệu trong thư viện có thể cung cấp một lượng tri thức lớn để phát triển con người về chất một cách lý tưởng nhất và được trao đổi chuyển giao thông tin, tri thức của mỗi quốc gia dân tộc và phục vụ cho sự phát triển bền vững của kinh tế và xã hội.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thư viện theo Điều 8 Luật Thư viện số 46/2019/QH14 ngày 21 tháng 11 năm 2019 (sau đây được gọi tắt là Luật Thư viện năm 2019).

Lợi dụng hoạt động thư viện để chống lại Nhà nước.

Căn cứ vào khoản 1 Điều 8 Luật thư viện năm 2019 quy định như sau:

“1. Lợi dụng hoạt động thư viện để xuyên tạc chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chống lại Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc; kích động bạo lực, gây thù hằn giữa các dân tộc, tôn giáo; tuyên truyền chiến tranh xâm lược; phá hoại thuần phong mỹ tục; truyền bá mê tín; lôi kéo người sử dụng thư viện vào tệ nạn xã hội.”

Thư viện là thiết chế văn hóa, thông tin, giáo dục, khoa học thực hiện việc xây dựng, xử lý, lưu giữ, bảo quản, cung cấp tài nguyên thông tin phục vụ nhu cầu của người sử dụng. Tài nguyên thông tin là tập hợp các loại hình tài liệu, dữ liệu gồm tài liệu in, tài liệu viết tay, tài liệu nghe, nhìn, tài liệu số, tài liệu vi dạng gồm vi phim, vi phiếu, tài liệu đặc biệt cho người khuyết tật và tài liệu, dữ liệu khác.

Như vậy, các hoạt động thư viện mà làm xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, gây tác động tiêu cực đến nhận thức của cộng đồng thì bị nghiêm cấm mạnh mẽ và bị xử phạt theo quy định của pháp luật.

Cung cấp tài nguyên thông tin thuộc bí mật nhà nước

Bí mật nhà nước là thông tin có nội dung quan trọng do người đứng đầu cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xác định căn cứ vào quy định Luật Bảo vệ bí mật nhà nước 2018, chưa công khai, nếu bị lộ, bị mất có thể gây nguy hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc. Hình thức chứa bí mật nhà nước bao gồm tài liệu, vật, địa điểm, lời nói, hoạt động hoặc các dạng khác.

Bảo vệ bí mật nhà nước là việc cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng lực lượng, phương tiện, biện pháp để phòng, chống xâm phạm bí mật nhà nước.

Theo đó, nghiêm cấm cung cấp tài nguyên thông tin thuộc bí mật nhà nước, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Hạn chế quyền của người sử dụng trái phép

Hành vi tiếp theo bị nghiêm cấm là việc hạn chế quyền tiếp cận và sử dụng tài nguyên thông tin của người sử dụng thư viện trái với quy định của pháp luật.

Mục đích hình thành thư viện bên cạnh lưu trữ thông tin thì mặt còn lại chính là đáp ứng như cầu tìm kiếm tri thức, tìm hiểu tài liệu của các chủ thể có nhu cầu. Vì vậy, người sử dụng dịch vụ thư viện có thể là người đọc sách tại thư viện, người mượn sách tại thư viện và những người khác sử dụng các hoạt động do thư viện tổ chức hoặc phối hợp tổ chức.

Cung cấp thông tin về người sử dụng thư viện

Khoản 4 Điều 8 Luật Thư viện năm 2019 quy định:

“4. Cung cấp thông tin về người sử dụng thư viện, trừ trường hợp theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.”

Để có thể sử dụng dịch vụ thư viện, người sử dụng phải cung cấp thông tin của mình để tham gia hoạt động này. Đặt ra vấn đề rằng, tất cả thư viện cung cấp dịch vụ đều phải bảo mật thông tin cho người sử dụng. Khoản 4, Điều 8, Luật thư viện 2019 chỉ rõ hành vi bị nghiêm cấm là cung cấp thông tin về người sử dụng thư viện, trừ trường hợp theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Do đó, việc cung cấp hợp pháp, đúng quy định chỉ áp dụng khi có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Trong mọi trường hợp còn lại, không được để lộ thông tin ra bên ngoài. Giống 02 hành vi vi phạm ở trên, quy định này được kế thừa từ Nghị định 158/2013/NĐ-CP, sang Nghị định 38/2021/NĐ-CP tiếp tục giữ nguyên với mức phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.

Chiếm dụng, đánh tráo, hủy hoại, làm hư hỏng tài nguyên thông tin

Chiếm dụng hay còn hiểu là chiếm hữu bất hợp pháp tài sản thuộc quyền sở hữu của người khác một cách không ngay tình với mục đích vụ lợi, nhằm khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản. Tương tự với chiếm dụng tài nguyên thông tin được xem là hành vi sử dụng tài liệu, dữ liệu gồm tài liệu in, tài liệu viết tay, tài liệu nghe, nhìn, tài liệu số, tài liệu vi dạng của một tổ chức, cá nhân sở hữu hợp pháp để thu lợi nhuận cho mình trong khi mình không phải là chủ sở hữu, có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt với tài nguyên thông tin đó.

Cũng như hành vi vi phạm đánh tráo thông tin, đây là một hành vi được kế thừa từ Nghị định 158/2013/NĐ-CP, sang Nghị định 38/2021/NĐ-CP tiếp tục giữ nguyên với mức phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.

Xâm nhập trái phép vào hệ thống thông tin thư viện

Sự phát triển của khoa học công nghệ nói chung và sự ra đời của máy tính điện tử với dung lượng bộ nhớ tưởng chừng không hạn chế, khả năng tính toán cực nhanh và hầu như không bao giờ nhầm lẫn đã mở ra hướng đi mới, đầy triển vọng cho hoạt động thư viện - thông tin. Việc sử dụng kỹ thuật số để biểu diễn thông tin đã dẫn đến sự xuất hiện của một loại hình tài liệu mới, đó là tài liệu số.

Như vậy, để đảm bảo an toàn thông tin dữ liệu tại thư viện, Nhà nước nghiêm cấm các hành vi xâm nhập trái phép vào hệ thống thông tin thư viện, cơ sở dữ liệu thư viện; làm sai lệch, gián đoạn hoặc phá hoại hệ thống thông tin thư viện, cơ sở dữ liệu thư viện.