Nguyên tắc hoạt động thư viện là gì?

Thư viện là một kho sưu tập các nguồn thông tin, được chọn lọc bởi các chuyên gia và có thể được tiếp cận để tham khảo hay mượn, thường là trong một môi trường yên tĩnh phù hợp cho học tập. Kho tàng của một thư viện có thể chứa đến hàng triệu đầu mục, bao gồm nhiều định dạng như sách, ấn phẩm định kỳ, báo, thủ bản, phim, bản đồ, văn kiện… và nhiều thể loại khác. Thông tin, tư liệu trong thư viện có thể cung cấp một lượng tri thức lớn để phát triển con người về chất một cách lý tưởng nhất và được trao đổi chuyển giao thông tin, tri thức của mỗi quốc gia dân tộc và phục vụ cho sự phát triển bền vững của kinh tế và xã hội.

Trong phạm vi bài viết này, Luật Hoàng Anh sẽ làm rõ các nội dung nguyên tắc hoạt động thư viện theo Điều 24 Luật Thư viện số 46/2019/QH14 ngày 21 tháng 11 năm 2019 (sau đây được gọi tắt là Luật Thư viện năm 2019).

Lấy người sử dụng thư viện làm trung tâm

Căn cứ vào khoản 1 Điều 24 Luật Thư viện năm 2019 quy định như sau:

“1. Lấy người sử dụng thư viện làm trung tâm; tạo lập môi trường thân thiện, bình đẳng; bảo đảm quyền tiếp cận và sử dụng thư viện của tổ chức, cá nhân.”

Thư viện là thiết chế văn hóa, thông tin, giáo dục, khoa học thực hiện việc xây dựng, xử lý, lưu giữ, bảo quản, cung cấp tài nguyên thông tin phục vụ nhu cầu của người sử dụng. Thư viện là cơ quan văn giáo dục ngoài nhà trường, đóng vai trò quan trọng và cần thiết trong công tác phát triển tự học của bạn đọc. Theo đó, hoạt động thư viện thay đổi rõ rệt nhất khi chuyển sang định hướng lấy người dùng làm trọng tâm, chú trọng đến quyền và lợi ích của người dùng hơn.

Xử lý tài nguyên thông tin tuân thủ quy định

Theo đó, tài nguyên thông tin được thu thập, xử lý, lưu giữ, bảo quản và phổ biến tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và chuẩn nghiệp vụ liên quan trong lĩnh vực thư viện.

Tài nguyên thông tin là tri thức của quốc gia, là phương tiện cho sự phát triển và ra đời của các giải pháp hiệu quả. Đây cũng là toàn bộ thông tin thu được và tích lũy trong quá trình phát triển khoa học và hoạt động thực tiễn của con người được sử dụng trong đời sống, quản lý.

Trong lĩnh thực thư viện, tài nguyên thông tin là những thông tin tài liệu được lựa chọn thu thập, xử lỹ và lưu giữ theo quy tắc nhất định nhằm đáp ứng nhu cầu của người sử dụng và mục tiêu của tổ chức.

Ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống xã hội trong đó có lĩnh vực thư viện - thông tin. Việc ứng dụng công nghệ 4.0 với nền tảng cốt lõi là công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và mạng lưới vạn vật kết nối Internet làm thay đổi phương thức hoạt động của thư viện.

Các thế hệ thư viện thông minh ra đời, đem lại nhiều lợi ích cho người sử dụng và các thư viện. Sự phát triển nhanh chóng của thư viện số và nguồn tài nguyên truy cập mở tạo cơ hội tiếp cận các nguồn thông tin và tài liệu một cách dễ dàng, thuận lợi, không bị cản trở bởi thời gian, không gian và khoảng cách địa lý.

Theo đó, nguyên tắc tiếp theo trong hoạt động thư viện là phải thường xuyên đổi mới sáng tạo về quy trình, sản phẩm thông tin, dịch vụ thư viện trên cơ sở ứng dụng thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến.

Thực hiện liên thông thư viện

Nguyên tắc liên thông như sau:

1. Bảo đảm sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đầu tư của Nhà nước và tổ chức, cá nhân cho hoạt động thư viện.

2. Đáp ứng nhu cầu sử dụng tài nguyên thông tin, sản phẩm thông tin và dịch vụ thư viện của người sử dụng

3. Được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, hợp tác có thỏa thuận và có sự phân công, phối hợp giữa các thư viện.

4. Chia sẻ, liên kết các cơ sở dữ liệu, tài nguyên thông tin được đầu tư xây dựng từ nguồn ngân sách nhà nước theo quy định.

5. Tuân thủ quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ, khoa học và công nghệ, công nghệ thông tin, an ninh mạng và quy định của pháp luật có liên quan.

6. Bảo đảm quản lý và sử dụng tài nguyên thông tin liên thông đúng mục đích, hiệu quả, đúng quy chế liên thông.

Tuân thủ pháp luật

Cuối cùng là hoạt động thư viện phải tuân thủ quy định của pháp luật về sở hữu trí tuệ, khoa học và công nghệ, công nghệ thông tin, an ninh mạng và quy định khác của pháp luật có liên quan.