Trường hợp nào thì hợp đồng bảo hiểm vô hiệu?

Các trường hợp hợp đồng bảo hiểm vô hiệu

Theo Khoản 1 Điều 22 Luật Kinh doanh bảo hiểm số 24/2000/QH10 ngày 09/12/2000, có 05 trường hợp hợp đồng bảo hiểm vô hiệu, bao gồm:

Bên mua bảo hiểm không có quyền lợi có thể được bảo hiểm

Trường hợp bên mua bảo hiểm không có quyền lợi có thể được bảo hiểm là trường hợp bên mua bảo hiểm không có đối tượng bảo hiểm để bảo hiểm ngay từ đầu khi giao kết hợp đồng bảo hiểm hoặc trong quá trình thực hiện hợp đồng bảo hiểm, phát hiện ra đối tượng bảo hiểm thực tế không tồn tại hoặc quyền lợi bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm không thực sự tồn tại đối với đối tượng đang được bảo hiểm, thì đối tượng của hợp đồng bảo hiểm không còn cần bảo hiểm nữa, quyền lợi có thể được bảo hiểm cũng không tồn tại. Suy ra trong trường hợp này hợp đồng bảo hiểm vô hiệu.

Tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm, đối tượng bảo hiểm không tồn tại

Đối tượng bảo hiểm là một trong các nội dung quan trọng của hợp đồng bảo hiểm, là căn cứ phát sinh quan hệ bảo hiểm giữa bên được bảo hiểm và bên nhận bảo hiểm. Nếu tại thời điểm giao kết hợp đồng, đối tượng bảo hiểm không còn tồn tại thì từ đầu đã không có đối tượng cần được bảo hiểm trong hợp đồng. Nói cách khác, đối tượng bảo hiểm phải tồn tại thì mới phát sinh quan hệ bảo hiểm giữa cá nhân, tổ chức có nhu cầu tham gia bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Vì vậy, khi đối tượng bảo hiểm không còn tồn tại ở thời điểm giao kết hợp đồng, hợp đồng thuộc trường hợp bị vô hiệu.

Tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm, bên mua bảo hiểm biết sự kiện bảo hiểm đã xảy ra

Sự kiện bảo hiểm là sự kiện pháp lý mà khi xảy ra, bên nhận bảo hiểm (doanh nghiệp bảo hiểm) phải tiến hành thanh toán cho bên được bảo hiểm một khoản tiền bảo hiểm hoặc khoản bồi thường nhất định theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm. Trong trường hợp thông thường:

- Nếu sự kiện bảo hiểm đã xảy ra tại thời điểm giao kết hợp đồng hoặc trước thời điểm giao kết hợp đồng mà bên mua bảo hiểm không biết sự kiện bảo hiểm đã xảy ra, doanh nghiệp bảo hiểm có quyền đình chỉ thực hiện hợp đồng bảo hiểm

- Nếu sự kiện bảo hiểm đã xảy ra tại thời điểm giao kết hợp đồng hoặc trước thời điểm giao kết hợp đồng mà bên mua bảo hiểm biết sự kiện bảo hiểm đã xảy ra mà vẫn cố tình giao kết hợp đồng bảo hiểm, thì có thể coi là một loại lừa dối, không trung thực khi giao kết hợp đồng bảo hiểm, nên hợp đồng bảo hiểm này bị vô hiệu.

Ngoài ra, trong trường hợp này, nếu bên được bảo hiểm biết hợp đồng bảo hiểm không thể thực hiện được do sự kiện bảo hiểm đã xảy ra mà không thông báo sự kiện bảo hiểm cho bên nhận bảo hiểm thì có thể phải bồi thường thiệt hại cho doanh nghiệp bảo hiểm nếu việc không thông báo làm phát sinh các thiệt hại cho doanh nghiệp bảo hiểm.

Bên mua bảo hiểm hoặc doanh nghiệp bảo hiểm có hành vi lừa dối khi giao kết hợp đồng

Các bên đều phải có nghĩa vụ trung thực và cung cấp thông tin liên quan đến hợp đồng bảo hiểm (đối tượng bảo hiểm, phạm vi có thể bảo hiểm,…) một cách đầy đủ và chính xác. Trong trường hợp một trong hai bên doanh nghiệp bảo hiểm và tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm có hành vi lừa dối (cung cấp thông tin sai sự thật, làm giả giấy tờ, hồ sơ cần thiết cho hợp đồng bảo hiểm,…) để trục lợi từ hợp đồng bảo hiểm, thì hợp đồng bảo hiểm thuộc trường hợp bị vô hiệu.

Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật

Còn nhiều trường hợp khác dẫn đến hợp đồng bảo hiểm vô hiệu.

Ví dụ:

- Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu do giao dịch dân sự vô hiệu vì giả tạo: Trường hợp hợp đồng bảo hiểm được giao kết trong một giao dịch dân sự giả tạo, các bên tạo hợp đồng bảo hiểm để che giấu một thỏa thuận khác không nhằm mục đích bảo hiểm có đối tượng được bảo hiểm trong hợp đồng bảo hiểm, thì giao dịch dân sự bị vô hiệu, hợp đồng bảo hiểm bị vô hiệu.

- Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu do giao dịch dân sự vô hiệu vì người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện

- Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu do bị nhầm lẫn (do nhầm lẫn nên giao kết hợp đồng)

- Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu vì bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép (ảnh hưởng đến quyền tự do giao kết hợp đồng của các chủ thể)

- Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu vì người xác lập không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình (không đủ tư cách cá nhân để tham gia giao kết hợp đồng)

- Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu từng phần (do từng phần trong hợp đồng bị vô hiệu)

Xử lý hợp đồng bảo hiểm vô hiệu

Việc xử lý hợp đồng bảo hiểm vô hiệu dựa trên pháp luật về dân sự (Bộ luật dân sự) và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Theo đó, đối với hợp đồng bảo hiểm, phải có tuyên bố của Tòa án về vô hiệu hợp đồng bảo hiểm thì hợp đồng mới được coi là vô hiệu. Sau khi bị vô hiệu hợp đồng, các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, khôi phục tình trạng ban đầu. Hợp đồng không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ của các bên kể từ thời điểm giao dịch. Đồng thời, một số quyền lợi của bên thứ ba ngay tình cũng được bảo vệ.

Xem thêm: Tổng hợp bài viết về Luật kinh doanh bảo hiểm

Luật Hoàng Anh